Кафето веќе го нема истиот вкус

16.04.2022 10:46
Кафето веќе го нема истиот вкус


Кафето веќе го нема истиот вкус откако пред три месеци умре маж ми. Навистина, мирисот сѐ уште е богат и полн, но не и вкусот. Нешто ми недостига, всушност по голтањето чувствувам горчина, како кафето да е малку препржено. А не може да е така, невозможно е неколку пати по ред да сум налетала на такво кафе. Затоа се развеселив кога на полицата во својата продавница најдов нова марка што досега не ја држеле, исто така за еспресо, исто така чиста арабика. Одлучив да ја пробам.

Кога се запознавме, пиеше филтер-кафе. Тоа, секако, го дознав дури кога првпат преспав во неговиот стан. Утрото направи вкусен појадок, со мековарени јајца и кроасани, путер и џем од портокал, сѐ сервирано во сребрени садови и со сребрен прибор за јадење. Единствено кафето беше одвратно, кафена течност што во вкусот едвај потсетуваше на кафе, а не ни мирисаше добро. Да знаев дека ќе останам ноќта, ќе го понесев својот апарат за еспресо, оној малиот со две шолјички. Ќе ми го собереше во чантата. Иако тоа би било залудно бидејќи за него треба друг вид кафе. А не бев толку претприемчива.

Помислата дека човекот што целосно ме освои пие филтер-кафе ми беше мачна исто како да ми кажал дека има некоја заразна болест. Затоа што се работеше за лоша навика што треба итно да се искорени. Се покажа дека е тоа полесно отколку што мислев. Не се противеше, дури и во кујната пронајде француски апарат за кафе, оној во кој преку кафето се налева врела вода, па кога малку ќе отстои, се притиска металниот круг со дупчиња речиси до дното. Кафето од него беше многу подобро, посилно, повкусно. Пристојна замена, но само замена, за еспресото, за кое морав да причекам да почнеме да живееме заедно, за да не бидам премногу наметлива. Тогаш купив два апарата за еспресо, во две величини. А за неговиот роденден, првиот што го прославивме заедно, му подарив вистински гаџа , ретромодел, оној со рачката како во кафулињата, само, секако, за домашна употреба. Мене тоа ми беше некој вид тест за добра врска, да не кажам брак. Не мислам толку на љубовта кон кафето колку на приспособливоста, чувствителноста, прислушување на желбите на другата личност. Оттогаш го започнувавме денот со заедничко кафе, од поголема кафетјера или мока – како сѐ не се нарекува тој апарат – за шест лица, сервирано во големи шолји затоа што додававме млеко за макијато. Но силно, за да нѐ држи цел ден.

Го заборави филтер-кафето и го засака тој утрински ритуал, па прв стануваше и ставаше кафе, а јас му се придружував дури кога заводливиот мирис на кафето ќе допреше до мене во спалната соба и ќе ме разбудеше. Морам да кажам дека продолжи да приготвува појадок, додуша веќе не толку свечен и во сребрени садови, освен за мојот роденден. Повеќе од самото кафе нѐ радуваше тоа што го пиевме заедно затоа што со тој утрински ритуал го започнувавме денот. Со години многу нешта нѐ држеа заедно, но заедничкото пиење кафе дејствуваше баш како лепило. Затоа и сега го пијам, иако сум сама. Всушност, пијам кафе баш за да не бидам сама, затоа што, додека го пијам, мислам на него, па како на некој начин да сме сѐ уште заедно. Велат дека луѓето живеат сѐ додека некој се сеќава на нив. Јас сега секое утро интензивно мислам на него, но и подоцна често ми паѓа на памет нешто во врска со него. Кога слушам вести, помислувам како би ги коментирал, или кога ги готвам јадењата што ги сакаше, како говедска супа, секогаш правам премногу. Тешко се навикнувам да живеам сама, треба време за тоа. Половина час од утрото ни припаѓа нам, онакви какви што сакавме да бидеме. Ми беше убаво да го гледам тој маж, кој се држеше доста добро, како си ја принесува шолјата кон устата и со насмевка ме гледа преку работ. И да го слушам неговиот глас додека ми зборува за книгата што тукушто ја прочитал, иако секогаш не го слушав внимателно за што зборува. Си помислував, заедно сме и сѐ уште ни е добро. Понекогаш ќе се запрашав уште колку време ни останало, но таа мисла брзо ќе ја избркав како здодевна мува. Зошто да мислиме на она на кое не можеме да влијаеме додека седиме покрај отворениот прозорец што гледа кон градината, каде што цветаат јаглики, а јас ни сипувам втора шолја кафе?

Неговата болест почна токму со кафето, со зборот кафе. Тоа не можам да го заборавам. Едно утро, има седум години оттогаш, ми се причини некако чуден. Ја гледаше шолјата и се муртеше. Како се вика ова, збунето ме праша. Кое, мислиш на шолјата или на кафето? Кафе, да, фала, за момент го загубив зборот. Го загубил зборот? Како е возможно човек што живее од зборовите – да загуби збор? Не кажа дека го заборавил, што ми беше уште почудно. Да не го заборавил и зборот заборави? Не помислив веднаш дека е тоа лош знак. Губењето на зборот го припишав на заморот, последните денови премногу време помина пред компјутерот, преведувајќи. На сите им се случува, му реков, пред некој ден во продавница не можев да се сетам по што отидов таму. А мајка ми, се сеќаваш, не можеше да се сети на зборови како што се брашно или млеко, работи што секојдневно ги користеше. Уште и ѝ се смеевме. Тоа го утеши. Но наскоро почна да губи сѐ повеќе зборови, или, што за мене беше уште полошо, ги заменуваше со оние што во тој момент ќе му паднеа на памет. За сол знаеше да каже леб – барем тоа беше иста категорија, храна – но ако за книга речеше патика – на пример, те молам подај ми ја патиката од моето биро – тешко се снаоѓав. Уште повеќе што бирото беше полно книги. Можеби да го прашам која „патика“ му треба? Веќе во следниот момент, несвесен за грешката, ќе го кажеше вистинскиот збор. Нова фаза беше кога почна да се повторува. Што и да раскажеше, некоја случка од младоста – а сѐ почесто се враќаше во младоста и во детството – по некоја минута ќе ја повтореше истата приказна, речиси од збор до збор. Ми беше тешко да го слушам, иако на почетокот ми беше дури и необично што се сеќава на сѐ постари епизоди, а не се сеќава што се случило вчера или тоа утро. На пример, стравот од тестот по математика. Да знаеш само колку се плашев од тестот по математика. Имавме постар наставник, еден што им ги тегнеше ушите на учениците ако се посомневаше дека си шепкаат, и сите се плашеа од него. Кога ќе ни ги дадеше тестовите, одеше меѓу клупите внимавајќи да не препишуваме. Потоа со години сонував дека не сум го положил тестот, ни денес не знам како успеав да матурирам. Потоа, нецели пет минути подоцна, ќе речеше: А сум ти раскажал ли колку се плашев од тестот по математика? Се приспособив, се навикнав да не слушам што зборува, да му го слушам само гласот.

Тоа сѐ уште се случуваше доволно ретко за да не се грижиме. Почнав да лепам ливчиња таму каде што можеше, па на книгата пишуваше „книга“, а на чевлите „чевли“, но тој на почетокот ги тргаше. Го лутеше помислата дека му треба помош. Тоа ти е како да учиш странски јазик, само што сега повторно го учиш својот, му велев. Но зборовите не се задржуваа во неговото паметење, повторно испаѓаа од неговиот речник, кој стануваше сѐ помал. Како да сака да задржи монети во скинат џеб, патот во длабочините на болеста беше посеан со изгубени зборови. Најчесто оние обичните, имињата на нештата што нѐ опкружуваат. Исчезнаа скалите и вратата, сапунот, весниците, столовите. Уште некое време одеше во продавница со список. Се случуваше да прочита, на пример, тесто, но заборавил што е тоа, а не сакал да ја замоли продавачката да му покаже, па ќе донесеше дома кекси или првото нешто што му дошло при рака. Или ќе си го оставеше паричникот на каса. На пазар, пак, додека сѐ уште можеше да оди, за салата ќе дадеше крупна банкнота и ќе си отидеше. Додека го служеа нозете, затоа што наскоро почна да паѓа. Од нигде никаде. Не се сопнуваше, туку го издаваа нозете. Бев со него кога му се случи тоа. Само се фати за мојот ракав и се спушти на плочникот. Полека, како во филм кога пукаат во актерот, а тој паѓа и никако да падне. Доби некаков лек, но тоа беше средство за смирување од кое задремуваше. Мене, секако, ми беше полесно, затоа што претходно морав постојано да бидам на штрек за да не излезе од дома во пижами или да не се изгори. Сепак, многу ми беше помило кога беше буден, иако неговото однесување почна физички да ме заморува. Немав сили да внимавам да не најде кутија со кибрит затоа што сакаше да гледа како гори, да не става стуткани весници во веце-шолјата или да не копа по ѓубрето барајќи го автомобилчето што го изгубил пред седумдесет години.

Потоа следуваа ноќните кошмари. Веќе спиеше сам во соба, јас се преселив во собата на нашиот син, но вратите мораше да бидат отворени. Најпрвин бладаше и се будеше препотен, не знаејќи каде е. Седнував покрај него и го смирував додека не заспиеше повторно.

Кога ќе си дојдеше при себе, беше тажен што спие сам. Ми ветуваше дека ќе спие сосема мирно, нема ни да се помрдне, нема да ме буди... Само ноќе да можам да те допрам за да знам дека сум жив и дека си покрај мене. Плачев кога немаше да ме види. Знаев дека го губам. Најлошо ми беше тоа што помеѓу два напада знаеше да биде сосема свесен што се случува со него, дека се губи себеси. Неговата болка не можеше да се спореди со мојата. Те молам, смести ме во дом. Не сакам да ме гледаш ваков. Ова не сум јас, разбираш? Кимав со главата. Не можев да му кажам дека не сакам да го оставам сам.

Откако ноќе почна да ја повикува мајка си, веќе не доаѓаше при себе. Јачеше, како да е мал и како нешто многу да го боли, и викаше: Мамо, мамичке, ме боли, дојди, многу ме боли. Кога ќе се појавев на вратата, ги подаваше рацете кон мене. Дојде, ме прегрнуваше и ме стискаше кон себе. Му дозволив да ме нарекува „мамо“, немаше смисла да му се објаснува. Тој и не беше ништо повеќе од мало изгубено момче, многу болно, на кое му требаше мајка му да го гали по косата и да го теши. За среќа, доби воспаление на белите дробови и престана да се мачи. За среќа, затоа што верувам дека тој така сакаше. Кога по една мирна ноќ влегов во собата, тивко, за да не го разбудам, лежеше на грб, а неговото сѐ уште маркантно лице изгледаше спокојно. Се тешев дека умрел во сон затоа што би пукнала од мака од помислата дека во тој момент бил целосно свесен и бил сам. Да, умрел во сон, инаку би ме викнал. Но понекогаш помислувам дека не сакал да ме викне, дека сакал да ме поштеди од умирањето и дека тоа било негов подарок за разделбата и начин да ми покаже дека ме сака. Иако, сосема сигурно, одамна го изгуби зборот љубов.

Мамо, врати се во вашата соба, па не можеш да живееш во музеј посветен на тато и на мене, ми рече син ми по погребот. Дојде на три дена од Канада. Бев задоволна што не го виде татка си во онаква состојба. Ах, не е ова музеј, туку немам сила ништо да менувам, да средувам, да редам, да бојадисувам, ама ќе се преселам, го лажев кога си одеше. Не се вратив во спалната соба. Би морала да спијам сама во креветот во кој никогаш не сум спиела сама. И да се разбудам среде ноќ проверувајќи дали дише и да чујам дека не дише. Што знае нашиот син за самотијата, за празнотијата во мене по смртта на татко му, која не може да се закрпи како некогаш одамна дупката на некој чорап.

Во кујната весело се огласи новото кафе. Пријатен мирис ја исполни кујната и уште по мирисот знаев дека кафето би му се допаднало. Помислив на отпорноста на организмот, на моите тврдоглави клетки што продолжуваат да живеат како ништо да не се случило, на копнежот по животот, кој веќе нема врска со мојата волја. Отпив голтка од жешката течност. Би му се допаднало, задоволно заклучив, но ни ова кафе веќе го нема оној вкус како она што го пиевме заедно.

Извор: „Невидлива жена и други раскази“, Славенка Дракулиќ (Антолог)
Превод: Кристина Велевска

ОкоБоли главаВицФото