Ars Poetica

19.05.2022 09:14
Ars Poetica

 

Зборовите


Не можам да се откажам од моето вечно ‘јас’ –
поезијата.

‒ Мацуо Башо, 17 в.


Ретко јазикот ти се подавал ко верна љубов
кога требало рамномерно да ги распоредиш
слоговите тишина
                       во алчните агли од куќата.

 

Напати зборовите си ги сеќавал ко меќава
од лути снегулки што одбивале да се пластат
во совршен ред 

                        врз празни петолинија.

 

Другипати, пак, ти биле тешки грамади
што не можеле да појдат ко степски номади
кон меките долини

                            со диви коњи од значење.

 

Честопати мачно се провирале низ уше
од тенка игла што секогаш копнеела да навезе
чеиз од ленено платно

                                  со секое годишно доба.

 

Понекогаш ко гулаби-лепезани се кревале високо
во синиот недоглед и стрмоглаво се спуштале
на земја за желно да се спојат

                                               со својата сува сенка.

 

Еднаш чекореле ситно по ретка калдрма оковани
со тешки пранги и букагии, а другпат првкале
радосно ко вити нозе
                                 на страсна Менада...

 

Зборовите немаат свој век и рок на траење.
Тие живеат во куќи без прозорци и покриви,
та катаноќ сонуваат

                                дека се севезден будни

 

и в зори, ко ѕвезди-паѓалки, поаѓаат на неизвесен пат,
исплетен од пусии, привиди и авантури, за да научат
како да не се свртат назад и пак безумно да ја побараат
постелата на молкот покриена со ноќни пеперуги.

 


Убавина

Има ли убавина, се прашувам,
поголема од онаа внатрешната,
откако во себе ја примила и оснажила
онаа – надворешната?

Тогаш воздухот над ова глуво царство
се прочистува од грди клетви и тажачки,
лесно си наоѓа одговор на сите прашања
и човек без страв поаѓа во потрага по човек.

Тогаш срцето ти слегува в петици
и ги тера да го следат неговиот ритам,
див аџамија-поток ти жубори под кожата,
а песната не може да дочека поубав ден.

Тогаш и закрвените војски во рововите
веат бели знамиња порабени со мудрост,
а сиромашните, навикнати на сиромаштија,
полето го гледаат ко топла, пресна погача.

Тогаш радосно танцуваат и оските на светот,
се придвижуваат океаните и континентите
и само тогаш единицата мерка за тоа што
тешко се недри помеѓу раѓањето и смртта

се нарекува живот.


Песна – леден брег


Со еден врв како со сјајна кикиришка
се перчиш по големото синило.
Три четвртини од значењето криеш вешто,
за поарни времиња и похрабри погледи.

Никој не може да те измери, де се топиш
де мрзнеш, катаден – никој да те гушне
и билото да ти го сети – ја го било, ја не го било:
самотно лунѕаш по маглишта и цибрини.

Сме ги галеле зборовите што биле со нас,
но ти си недофатна – се топиш на допир
и се претвораш во студена струја што насон
бездушно ни ја ѕемне плотната кал до несон.

Ти ни младост имаш, ни старост –
ами ко бел кит се војваш низ нив,
пловиш низ темното, акаш низ древното,
нѐ тераш напамет да ти ја учиме трагата.

Од ум нѐ вадиш. Од сон. Од јаве.
И сѐ така: ние по тебе, а ти по нас.


 

 

Песна – жив оган

Тој што те создал го украл огнот од боговите.
За нас – туѓинец, паганин, за тебе – родител
чиј крик замрзнал во густите кавкаски глечери
што ќе се стопат за некои потомци на иднината.

Сите стари спомени ти се божем појни птици
родени од пепел што мириса на јоргован и смил.
Но адресата што си ја пренесувала од колено
на колено не е иста – се сменила, постои ли?

Сама си како сломен човечки глас в пустина –
тој најтажен од сите создадени инструменти,
но и искра од звук што се тркала ко зрнце песок
и во својот поход збира други на себе слични:

тие од допирот се жарат, за потем да пламнат
и со вулканска страст и порив да создадат
нови карпести острови во океанот од модар молк.

 


Старата вели

За Вања Лазарова (1930 – 2017)

 

Старата вели: песни се пеат на гладно срце
во јалови години од суви стрнки и глуви зрна,
со распукани петици и шурки крв врз тап срп –
поостар од него е сал зборот што пејачот го храни.

Старата вели: двојам песни со плет од вејки
оти стамен е тој плот за порој од грди зборови
што се заканува да јурне од една во друга
и да завири голем потоп на сиот свет свет.

Тогаш, си велам: морињата ќе се прелеат во океани,
ќе скипнат езерата, трски и тресетишта ќе ги грабнат,
жабите ќе станат рапсоди и ќе пеат во хексаметри,
па оди изброј им ги стапките, римите, синкопите...

Песната се пее од причина поради која се врти
и тркалото на жедниот долап над речната лака.
Песните ги двојам... Но можам ли да ги одвојам?
Старата вели: ако ни зајдат јасното сонце и месечина,

ќе жнееме низок јачмен и ќе пекаме гласно
по песните испеани на гладно срце до век и веков.


 


Разговор

Водиме разговор за песната
како искусни вајари.

Усните ни се длета
што ријат низ јазикот
и отфрлаат непотребни зборови
божем камени деланки,

за на крајот
да заѕуни сал тишината –
тоа совршено вајарско дело
на говорот.

 

Слики: Saul Steinberg
Извор за песните: Зоран Анчевски, Збунети компаси (Или Или, 2021)

***

Збирката поезија „Збунети компаси“ од Зоран Анчевски се состои од пет циклуси песни кои градат многу занимливи меѓусебни врски, но и деликатни, дискретни, а суштински врски со претходното поетско творештво на Анчевски. Првиот циклус ги поставува поетичките начела и креда на поетот, а четирите циклуси што следат ги разработуваат истите во најразлични детали, ситуации и контексти. Завршниот циклус, пак, наместо да прави заклучоци и поетски „резимеа“ на изнесените начела, всушност, многу умешно и мудро, го враќа читателот на почетокот и бара нов прочит на книгата.

За стихозбирката, Оливера Ќорвезироска напиша: „Збунети компаси“ е отстојана збирка во најубава смисла на зборот. Раскошна лексика, прибирање на загубените зборови и чување во песна. Нема поубав начин од тоа за еден јазик. За едно пеење. Ибришими, коткања, забели... и едночудо други лексички длабења во слоевиот поетски јазик“.

ОкоБоли главаВицФото