Зборовите менуваат

14.06.2022 13:11
Зборовите менуваат

 

(Од „Угризи“, Артконект, 2022, превод од словенечки Лидија Димковска)


Зборовите менуваат

Ѝ приоѓаа по секое предавање. Обично почнуваа со реченицата „Бевме во краиштата за кои имате толку убаво пишувано“. Никогаш не се чувствуваше пријатно кога ќе ѝ пријдеа на таков начин, дури ни на почетокот. На почетокот спонтано одвраќаше: „Убаво е, нели?“ Ја погледнуваа зачудено: „Убаво? Па таму... нема ништо. Ништо освен кал. Зошто воопшто човек би отишол таму?“

На почетокот одговараше: „Од таа кал луѓето изградиле катедрали“. „Катедрали, велите? Си имаме ние свои катедрали. Поубави. Оние таму не се убави. Кај нас и свињарниците се поубави. И не се од кал“.

„Зошто тогаш отидовте?“ Ја погледнуваа зачудено. „Како зошто? Па поради вас. Затоа што вие за тоа толку убаво пишувате. Ви поверувавме. Мислевме дека е убаво.“
Немаше повеќе што да каже, не сакаше да се прави духовита па да ги праша да не сакаат и да им ги врати парите за патувањето – и што ако некој навистина сака? И настојува притоа? Ни за своите патувања повеќе немаше пари. За напишаните зборови од патувањата ѝ плаќаа сѐ помалку. Луѓето не читаат такви работи, ѝ велеа. Луѓето не читаат, а штом не читаат, не плаќаат, а штом не плаќаат, не можеме ни ние да ти платиме тебе. Не повеќе од тоа што ти плаќаме.

Тие приоѓања се повторуваа, ѝ се чинеше дека во тоа има некаков систем. Се обиде да го убеди уредникот да ги објавува нејзините текстови со забелешката дека авторката не ја презема одговорноста за нивниот ефект и за последиците врз читателите, ама тој презриво зафучи, што ли си замислува таа. Ефект? Каков ефект? И какви последици? Па тоа се само зборови, што може да следи по нив? И така луѓето по предавањата ѝ приоѓаа ли, ѝ приоѓаа, и ѝ го зборуваа истото, сите истото како на почетокот. За среќа, имаше помалку предавања одошто на почетокот и, значи, помалку приоѓања, се тешеше така кога всушност очајуваше дека има сѐ помалку предавања и дека сѐ помалку се платени.

Со текот на годините се приспособи и почна да се натпреварува со домашните и со странските угледни автори на зајадливите патеписи, па се жалеше на храната, на навиките, а луѓето, читателите, беа сѐ позадоволни, така е, и ние настрадавме, исто се мачевме, секаде е грдо, но дома грдотијата е поинаква, убаво е дома, па иако е грдо, убаво е онака како што е.

Така беше подобро. Бараа сѐ повеќе нејзини текстови, и пари пристигаа повеќе, можеше повторно да си дозволи некое ново патување, ама немаше потреба, подобро ѝ беше одново, во сѐ помрачни бои, да ги опишува оние старите патувања на коишто беше на почетокот.

Кога забораваше што всушност имаше доживеано некаде, дури и најмногу се опушташе. Зборовите ѝ течеа како подмачкани, од сѐ можеше искуствено и страсно да се пожали зад својата работна маса. По предавањата, а нив повторно ги имаше повеќе, сите ѝ приоѓаа и ѝ ја стискаа раката. Така е, велеа, добро рековте, светот е навистина грд. Грд. Грд, грд. Блазе си ни што ве имаме вас, вие знаете како да ја кажете вистината. Ве молиме, продолжете да пишувате. Кимаше и одвај чекаше да се врати зад својата работна маса кај што сѐ си беше на свое место. Не грижете се, им велеше, уште многу зборови ќе напишам. Морам. Зборовите менуваат.

Извештајот на преговарачот

ти благодарам, ЦФ

Бев и кај претседателот. Дома. Морав сѐ да оставам во хотелот, телефонот, пиштолот, сѐ. Подароци не му требаат, ми рекоа. Жена му ме послужи со чај и рече дека и колачите сама ги испекла. Синот се тегнеше пред екранот, прстите му летаа врз тастатурата кога прескокнуваше од едно ниво на аркадната игра на друго. Ќерката, рече претседателот, малку излезе со другарките, како сите девојки на нејзини години.

Ми зборуваше со слатка насмевка и непрекинато го галеше кученцето што му лежеше во скутот. Клупската масичка беше прекриена со списанија за мода и забава, секако од увоз, а пиштолот го беше ставил врз везеното перниче крај себе. Собата беше наместена на начин каков што му доликува на вистински демократ. На ѕидот висеше сликата на неговиот најголем противник, водачот на другата воена фракција кон чија слава најмногу придонело тоа што лично командувал со воената единица што го застрелала. Врз сликата беше оптегната лента во боите на новото државно знаме.

Беше љубезен, сѐ ми објасни. Ме праша како ми се допаѓа неговата земја и се пожали колку е денес тешко да владееш. Вие, рече, вие од Истокот не го сфаќате тоа. Повторувате: демократија па демократија. Нормално, ама не гледате милиони луѓе што ви пребаруваат по ѓубриштата. Тоа се проблемите за кои морам да најдам решение. Правам сѐ што можам, ’рмбам без престан. А потоа никој и онака не е задоволен.

Си замислував дека ќе морам да го советувам, да кажувам големи зборови. Да се повикувам на историјата, да ги спомнам Црвените Кмери, Плоштадот на небесниот мир, шангајските ридови извишени од труповите на проститутките, Сибир. Претседателот навести проѕевка и одмавна со раката да се смирам. Знам, рече, сето тоа го знам. Демократија, супер, ама на сите вас всушност ви одговара кај нас да е така како што е. Можете барем да си го плашите народот како може да биде кога не би ве избрале вас и токму вас.

Сакав да се побунам, ама само кимнав. И претседателот кимна за возврат. Тоа неколкупати го повторивме. Кученцето му се извлече од скутот и истрча под орманот. Потоа долго игравме шах според правила што не можев да ги разберам. Одвреме-навреме ми дозволуваше да го победам и потоа ѝ намигнуваше на жена си која дотрчуваше и воскликнуваше во моја чест. Благодарам, навистина сте гостољубиви, реков еднаш. Кога тоа почна да се повторува, изгубив волја и само молчев. Ама и така очигледно беше во ред.

Ноќта растеше. Неколкупати предложив да си одам, но претседателот секогаш одново ми дотураше во чашата. Веќе долго не пиевме чај. Во главата почна да ми баботи и понекогаш ми требаше многу време за да ја кренам фигурата и повторно некаде да ја ставам, но претседателот само добродушно ми кимаше: добро ти оди, само уморен си, нормално, сите сме, кој не е уморен, такви се времињата, за сите.

Мислев на мојот кревет во хотелот, на оние војнички стопати закрпени чаршафи, на федерите од креветот што чкрипат и на бокалот вода крај леѓенот, но знаев дека е тоа само мечта, дека всушност морам да ги придвижувам фигурите сѐ додека не му дојде преку глава на претседателот, дека таков е редот.

Потоа пред куќата запре некоја кола и веднаш нагло тргна. Ќерката на претседателот проба да се шмугне покрај вратата, но тој ја повика. Таа се прикраде во собата припивајќи се до ѕидот. Сѐ беше јасно, дречливиот кармин ѝ беше размачкан. Ова не е на арно, си помислив, не, ова не е на арно.

Претседателот долго ја посматраше и јас го погледнав под око да видам дали ќе му побелат зглопчињата на раката во која ја држеше чашата. На девојчето во очите му трепереа солзи. Потоа ѝ даде знак дека може да оди. Таа потрча кон вратата. Тој се сврте накај мене. Демократијата, рече, нема иднина. Дисциплина. На тоа сакам да го научам мојот народ. Вие правете што сакате. Секој на свој начин. Само едно ќе ви речам. Човековите права нека одат по ѓаволите. Тоа е за оние кои имаат премногу време. Уморен сум.

И потоа стана и рече, нели е веќе време да се збогуваме. Скокнав на нозе и почнав да му се заблагодарувам за подареното време. Одмавна со глава и рече да не брборам многу. Малку друштво, самотни вечери, му било мило. И веќе бев на улица уште пред да сфатам дека до овде ме донесоа неговите, дека не знам каде сум и дека најверојатно е премногу опасно да талкам во овие краишта, особено во ниедно време. Сакав да извикам „Такси!“ Но тоа беше друга земја, никаде немаше никого.

Некое време одев тукутака, потоа си признав дека сум премногу уморен, дека така нема никаде да стигнам. Се вовлеков во еден изгорен автомобилски труп покрај улицата, ја ставив главата меѓу рацете, зјапав во далечината и чекав да се раздени. Секогаш на крај се разденува и потоа ќе знам каде треба да одам. Далеку на север кајшто пламтат рафинериите, врз небото ќе се сплетат столбови од црниот густ чад. Ќе треба да се тргне во друг правец. Ќе тргнам. Будниот човек секогаш наоѓа пат.

Слики: Chase Middleton

ОкоБоли главаВицФото