Чекајќи ја плимата

(Од „Угризи“, Артконект, 2022, превод од словенечки Лидија Димковска)

Чекајќи ја плимата

Ги стави на пултот однапред подготвените пари. Рецепционерот леко се наклони. Се надевам дека наскоро повторно ќе дојдете, рече, додека неговите прсти ги мазнеа банкнотите. И сами ќе видите, рече таа. Може да ја оставам торбава овде, нели?

Секако, кимна и веднаш ѝ ја позеде. Госпоѓата овде беше долго време, оставаше бакшиш, треба да се услужи за повторно да дојде, како да велеше секое негово движење.

Колку што сакате. Многу е лесна, рече, речиси зачудено.

Да се патува со што помалку багаж, таа кимна со главата. Тоа доаѓа со годините.

Тој љубезно се насмевна. Од Вас имам што да научам, госпоѓо, рече.

Улицата полека се будеше. Кравите мрзеливо ги пикаа муцките во одводните канали џвакајќи пластични ќеси, крај ѕидот првите од легнатите тела се извлекуваа од под ноќните прекривки. Пред храмот едно момченце веќе ја црташе својата комплицирана шара, како и секое утро. На секоја црта ѝ посветуваше бесконечно внимание. Имаше време. Уште долго нема да паѓа дожд. Секој ден цртежот беше сѐ поубав. Ќе дојде ден кога ќе биде најубав. Момченцето можеше да чека.

Готвачот на чај го палеше огнот под котелот, чкорчињата се кршеа, тој ги фрлаше делчињата меѓу вејките. Едно ќе издржи, не се малку, ова ќе го стави до истутканиот весник и ќе почека. За некое време водата ќе почне да баботи. Дури тогаш ќе ги намести столовите на улицата.

Ѝ мавна и немоќно ги рашири рацете: денес си подранила. Уште не е готов. Таа му кимна и се насмевна. Денес не смеам да му речам: ќе дојдам подоцна, си рече. Можеби ќе го разочарам.

И повторно беше на брегот, како и секое утро, сите тие денови. Секое утро, секој ден. Не броеше повеќе колку долго е овде, не се сеќаваше повеќе кој ден реши дека тоа ќе биде последната точка на нејзиното патување. Тука сѐ ѝ се чинеше како измислено за крај. Доаѓаше и го гледаше морето. Би можела уште да остане, морето секој ден беше исто како претходните денови и исто ќе биде во наредните, погледот секој ден може да талка врз истите, иако секогаш нови бранови. Но сега нејзината дозвола за престој е веќе сосема пред истекување.

Никогаш не беше доволно рано за да биде сама. Рибарите своите чунови ги вадеа и ставаа во водата по цели ноќи, а најмногу во мугрите. Понекогаш кога ќе довеслаа до брегот, само ќе свирнеа и од никаде ќе истрчаше некое дете, ќе влезеше во морето до половина па и подлабоко, ќе му ја подадеа кофата во која се препелкаа рибите и ќе завеслаа за назад.

Тие деца немаше да ги види доколку ги немаше свирежите. Некаде сигурно чекаа, само каде? Можеби под превртените чунови кои единствени наоколу нудеа некаква сенка. Можеби татковците таму им издлабиле во песокот легло и зглавје уште претходната вечер кога заминале со мрежите на пат. И потоа започнало чекањето. Секој татко свиреше на свој начин и секое дете го препознаваше повикот наменет нему. А ако свирежот изостанеше и само нешто тропнеше врз чунот, детето знаеше дека тој ден татко му нема да биде задоволен.

И таа чекаше, повеќето од деновите, сѐ дури не ѝ се причини дека котелот за чај веќе доволно се згреал, потоа уште еднаш ќе ја погледнеше водната површина и ќе заминеше. Чашата за неа секогаш беше чиста. Ги макаше бисквитите во чајот и чекаше што ќе се случи.

Ако си купеше вода, ожеднета во спарните ноќи на враќање во хотелот, зад неа ќе тргнеше цел чопор деца. Не целиот пат. Се собираа во групички и чекаа дали по пат ќе ја испие целата вода. Ако ја испиеше, ќе дотрчаа сите заедно, а најголемиот ќе ја испружеше раката чекајќи. Првиот пат не знаеше што да направи. Ако на улица делите пари создавате навика, пишуваше во водичот, што на една од тезгите крај улицата го замени за друга книга, но и таа книга веќе долго ја немаше. И оние кои инаку би барале работа ќе питаат за пари ако знаат дека до нив може да се дојде на толку лесен начин.

Потоа некој кој помина крај неа на мотор и ѓубриштата по ќошовите ги крена во вис, ѝ покажа што да направи: треба да им го даде празното шише. И сѐ си дојде на место: детската радост, наведнатите тела на оние кои од пластичните шишиња направија огромен грозд и врз рамената го однесоа којзнае каде, момчето што стоеше пред бараката и менуваше паричка за бисквитот што потоа многу прецизно му го раздели на својот чопор.

Денес беше поинаку. Денес нема да се врати во хотелот.

Поинаков ли е овој, последен пат? Ништо не укажуваше на тоа. Вешто ја избегна мртвата желка што ја беше исфрлило морето. Со денови стоеше таму, ширејќи сѐ поголема смрдеа. Најпрво ја преплави жал: толку силно животно, а да заврши толку далеку од своите. Им се лутеше на питачките што фрлаа по желката со камења и вреснуваа секојпат кога некој од нив ќе се одбиеше од нејзиниот оклоп.

На почетокот мршата ја колваа птиците, потоа ја презедоа бубачките, а најпосле врз неа лазеа едно чудо гадинки и нејзината жал се претвори во бес – зошто никој не се погрижи за ова? Кучињата кога ќе угинат ги закопувате, нели? Имаше многу кучиња на улиците, но ниедно угинато, дури ни рано наутро. Многу изгладнети, извалкани кучиња што мораш да се припиеш до ѕидот кога протрчуваат крај тебе, ничии пци, што не му припаѓаа на никого конкретно, а сепак некако на сите. Кому и да му останеше некаква храна ја истресуваше на улица и брзо ја снемуваше. Беа ничии, а сепак ги закопуваа – не би требало ли да биде така и со желката? Можеби за желката немаат жал зашто има оклоп, зашто изгледа толку цврста како никогаш да нема да ја стигне крајот? Ама сега гледаат дека не е така, нели?

Одложуваше. Сѐ уште е на брегот, сѐ уште истата глетка. Многу бранови, но ниеден доволно јак. Знаеше: сама нема да слезе среде брановите. Мора да наиде таков што сам ќе ја отфрли и ќе ја преврти. На тој начин што брегот да биде далеку и недостапен. Затоа секој ден одеше на брегот. И чекаше доволно далеку за да не може ниту еден бран да ја достигне. Ги гледаше. Ниеден не беше вистинскиот.

Еднаш наишол навистина голем бран, ѝ раскажуваа во селото. Наишол и собрал сѐ што имало на брегот. И живо и неживо. Ги урнал куќите што биле најблиску до морето и ги однел сите што биле тогаш на плажата. Но животот продолжува, додаваа луѓето, животот продолжува за живите. Поставиле нови куќи, се родиле нови луѓе. И сите се надеваа дека бранот нема повторно да наиде.

Изминале неколку години дури странците почнале повторно да доаѓаат во селото. Оттогаш доаѓаат поинакви гости. Не повеќе млади кои ноќе палат огнови на брегот, свират на гитара и голи скокаат во морето па никој не се осмелува да си ги пушти децата ноќе од дома. Тие сега одат на друго место, во други краишта. За нив овде не е веќе толку евтино како порано. Собите во новите куќи се поскапи. Порано биле од дрво, сега се од бетон. Бетонот е поскап, а и морето не може тукутака да го отплакне. Повеќе време му треба, а оние кои живеат за неколку долари на ден, не можат да опстанат овде.

За среќа почнале да доаѓаат постари. Тие сакаа поцврсти ѕидови и рано си легнуваа, во десет веќе се гасеа сите светла во селото, тоа беше добро за риболовот. И рибарите мораат да поспијат барем неколку часа и потешко е ако дење-ноќе ти свират гитари за скали до небото, за тропање на небесни порти, за прав во ветрот. Постарите не носеа гитари. Читаа книги за вечниот живот и ги посматраа брановите. Понекогаш си закажуваа масажа. Младите во масажата не наоѓаа смисла, телата сѐ уште им дејствуваа без пречки, напнатоста си наоѓаше поинаков пат од телата. Понекогаш до старите госпоѓи ќе приседнеше некој млад мештанин, кој не беше за риболов, ќе седнеше и ќе помуабетеше со нив, ќе ги придружуваше ваму-таму, па понекогаш уште долго откако старите госпоѓи ќе си заминеа, му стигнуваа пари на сметката. За внукот кој се школува, за царскиот рез на сестрата, за мајката чиј меур веќе не додржува, за што ти не. Важно е што стигнуваа, потоа не беше толку тешко. И секоја зима во селото доаѓаше нов бран госпоѓи.

Дека нејзе не ѝ треба придружба, сите веднаш сфатија. Во селото немаше тајни. Момците не се обѕираа на законот на конкуренцијата, си кажуваа сѐ меѓу себе, си делеа совети. Ако беше одбиен првиот, можеше да проба некој друг. И ако сите беа одбиени, тие тоа го прифаќаа. Различни сме, некои повеќе сакаат риболов.

Таа, сепак, не знаеше дали ѝ одговара или не што сѐ повеќе селани ја поздравуваат кога ќе поминеше, секој на свој начин. Некои ја прашуваа како е, и кимнуваа кога ќе речеше дека е добро. Другите кимнуваа без збор. Трети на неразбирлив јазик ѝ прозборуваа по некој збор и се смееја кога таа слегнуваше со рамената. Еднаш една жена, која токму тогаш ја копаше бавчата, ѝ подаде домат. Проба да ја одбие, ама не успеа. Тогаш се сети што има во чантата што не ѝ е потребно повеќе и го извади огледалцето. Во него се зароби сончевиот сјај, а на жената ѝ блеснаа очите.

Доматот го изеде доцна вечерта, во текот на уште една непреспана ноќ. Иако којзнае зошто сѐ уште внимаваше да внесува витамини во телото и си нарачуваше салати кога ќе можеше, овој беше поиаков, имаше поголема моќ. Чувствуваше како сончевината од неговата лушпа се сели во неа.

Сега немаше каде: ако и понатаму остане овде ќе дојде вечерта, ама ќе дојде и утрото и новиот ден. И брановите нема да бидат поинакви од утрата досега. Ниеден нема да биде вистинскиот, во целост да го обвие нејзиното тело. А не сакаше ни птици, ни бубачки, ни гадинки ако повторно се врати во живот.

На станицата стоеше само уште еден автобус. Сите патници во него спиеја, спиеше и возачот. Меѓу прстите му тлееше цигарата. Мирисаше на нешто силно и непознато. Не на оној вообичаен мирис. Најверојатно тој свиток требаше да му помогне да ја пребдее ноќта. Ама кога престанал да го вдишува, не додржал повеќе.

Кога ја слушна како зачкрипи со вратата, скокна на нозе. Нешто ѝ рече обидувајќи се да ѝ објасни дека влегла на погрешна врата, така ѝ се пристори.

Почека да престане. Го погледна во очи, не изгледаа матни, ќе го види патот, тоа е најважно, си рече.

Каде одите? рече.

Тој слегна со рамената и таа на неговиот јазик повтори: Каде?

Тој кимна дека ја разбрал и го кажа називот што таа никогаш го немаше слушнато.

Звучеше добро како секој друг назив.

Добро, му рече, и седна веднаш зад него. Ако заспие, можеби ќе успее да го разбуди пред да биде предоцна.

Човекот кимна, се поднамести, си ја избриша потта од лицето и го сврте клучот. Моторот забревта, возилото се стресе, потоа почна да брмчи порамномерно. Тој кимна задоволно и го повлече менувачот. Во рикверц автобусот испушташе смешен цивкав предупредувачки звук. Никој од патниците не се разбуди.

Возењево ќе потрае, си рече. Последниот бран може да почека. Можеби оние западњачки лекари немаат поим. Се случува. Што сѐ не се случува! Каде ли е она место кајшто треба да излезе? Како ќе биде таму ќе видиме тогаш. Можеби имаат некаков хотел. Можеби може да се остане таму. Ќе видиме. Мостот го поминуваме дури кога ќе ни се испречи на патот.

Махабалипурам, 2006-2017

Преснимено

Кога се сети дека на детето за на училиште му даде цртан филм на видеокасетата на која претходно имаше снимено порно, веќе беше предоцна. Работите се пластат една врз друга, новите ги бришат претходните, ама нешто останува, не се брише сѐ. Не е важно сѐ дури тоа никој не го забележи. Ама ако го забележи, може да стане важно. Многу поважно од она што е преснимено врз него.

Можеби, си велеше, можеби воопшто и немале време да гледаат цртани. Можеби престанале пред крајот. Можеби учителката изгаснала веднаш штом почнала да се врти одјавната шпица. Но знаеше дека дури течат цртаните, учителките прават нешто попаметно од тоа да гледаат со децата и дека најчесто не го забележуваат крајот.

Ѝ се јави на жена си дали би можела таа да го земе малиот, ама госпоѓата пак имаше некакви состаноци. Немаше друго решение, колку повеќе одложува, толку поголема е можноста цртаните да се извртат до крај, значи треба да се побрза. Она качување по скалите беше жива мака. Одделението беше затворено, внатре тишина. Чукна и почека. Штама.

Но потоа вратата сепак се отвори.

Учителката зачудено го погледна.

„Да?“ рече.

„По малиот дојдов“, рече. Чудно звучеше.

Како да сакаше уште нешто.

„Аха“, рече таа. И чекаше.

Одделението беше празно.

„Не се тука?“

„Во салата со телевизор се. Многу од учителите се болни, па губат часови. Па им рековме да донесат по некоја касета“.

Размислуваше што сега да каже. Знам не би било ни повеќе ни помалку од претходно. Кога би прашал И донесоа? можеби таа би го почувствувала неговиот страв.

„Аха“, рече неодлучно. „Тогаш... тогаш одам да го земам за да си одиме. Која ли е собата со телевизор? Премалку доаѓам во училиштево.

Како да сака да му помогне, малиот токму тогаш истрча од зад аголот. Понекогаш работите се средуваат сами од себе. Го прегрна, а малиот зачудено го погледна. Сѐ ли е во ред, тато? Да не се случило нешто?

Гледаше како го гледа учителката.

„Е па, одиме“, неодлучно рече.

Учителката одмавна со главата.

„Ми се чини дека вашето дете е веќе доволно големо за да си оди само дома“, рече со сув глас. „Влезете, сакам нешто да ви покажам“.

Сакаше да каже Не во салата со телевизор? Па му текна – таму се децата. Можеби отишле таму зашто тука ќе има нешто што подобро е да не го видат.

Промрморе нешто како поздрав на збунетиот син, му го тутна клучот в рака, му рече да не претерува дома со сладоледот и направи чекор напред. Учителката чекаше дури момчето го снема зад аголот.

Потоа му покажа да го соблече палтото.

„Дневникот најверојатно не ве интересира“, рече.

И ја заклучи вратата.

„За секој случај“.

Му се причини дека му намигна.

Работите почнаа да се одвиваат на свој начин. И немаше копче за стоп.

Што всушност беше снимено одоздола? се запраша.