Каква врска има Личеноски со Европската куќа?

14.11.2022 10:41
Каква врска има Личеноски со Европската куќа?

Европска куќа (Europe House) овој месец со низа настани и оддавање почит на културното наследство на македонскиот сликар Лазар Личеноски (1901-1964) го одбележа својот трет роденден. Активностите, организирани заедно со Националната галерија имаа(т) цел да ангажираат разновидна публика. Дел од нив (ќе) се одржаа во Куќата-музеј на Лазар Личеноски, под скопско Кале.

Еве ја во целост речта на евроамбасадор Гир,  на одбележувањето на третиот роденден на Европска куќа во Скопје во спомен-куќата на Лазар Личеноски.

Голема чест е што можеме да ја прославиме третата годишнина од отворањето на нашата Европска куќа (Europe House) овде, во домот на еден од големите македонски уметници Лазар Личеноски.

Може да речете, каква врска има Личеноски со Европската куќа ? Каква врска има македонската уметност и култура со Европската Унија? Мојот одговор е – сè.

Идејата за формирање на Европска куќа во Скопје  прозорецот е транспарентен и има две насоки. Европската куќа го отвора прозорецот кон Светот за да ја види разновидноста и креативноста, особено на младите. И така, Куќата на Европа исто така отвори прозорец за светот да го види богатството, различноста и креативноста што постои овде во Северна Македонија, особено на нејзините млади луѓе.

И би сакал да ја искористам оваа прилика да им се заблагодарам на младите уметници кои  учествуваа на оваа изложба. Но, можевме да одиме понатаму. Благодарение на дарежливоста и имагинацијата на Дита и Националната галерија, успеавме да отвориме не само прозорец, туку и врата до домот на голем уметник. Уметник чие дело ја изразува, за мене, самата суштина на оваа земја – бели булки во поле, водено тркало, цвеќиња во вазна, рибари во чамци на езеро, Охрид, Галичник….

Фото: М. Агрикиева

„Кога на 18 април 1962 година се вселивме во нашата новоизградена куќа со гарсоњера кај Вардар, завршните работи сè уште беа во тек. Лазар толку многу сакаше за конечно да влезе во своето прво вистинско студио. Но, набрзо куќата била загрозена од големата поплава што го зафати Скопје на 16 и 17 ноември истата година: водата од Вардар го наполнила подрумот до височина од 1,20 m, предизвикувајќи штета“.

Ова се зборовите на сопругата на Личеноски, Зоја, исто така, уметник.

Таа продолжува:

„Во текот на 1962 и 1963 година Лазар го работеше својот голем мозаик „Апотеоза на трудот“ во чардакот кон Вардар. (Познатиот мозаик на отворено „Апотеоза на трудот“ на Лазар Личеноски ја прикажува еволуцијата на човештвото. Мозаикот го велича трудот кој е главниот фокус на претстојната Европска година на вештини во 2023 година н.з.). Работеше на тоа неуморно, со голема енергија и ентузијазам, како и со се што правеше. Со задоволство му помогнав – како некогаш на Крф, на Видо – на некои помали украсни делови, на пример во меандерот, фазанот, сандалите и други, но и во мешањето на песок и цемент со вода за лиење. Ми рече: „Ова ќе биде мое животно дело“. Стана во четири сабајле, како нешто да го тера да го заврши што побрзо. Поставувањето на мозаикот на фасадата беше завршено пред самиот земјотрес. Скелето штотуку беше отстрането.  („Апотеозата на трудот“ се гледа на балконот надвор, од улица. Патем, апотеозата на трудот Личеноски ја прикажува во форма на жена научник.)

Да продолжиме, една година подоцна. До кобната вечер.
Вечерта на 25 јули, на гости ни дојдоа нашите пријатели Диме Бојаноски – Дизе и неговата сопруга Душица. Вечерта ја поминавме во пријатен разговор во ателјето, во аголот со гарнитурите и тркалезната масичка, каде што обично седевме и примавме гости – не сфаќајќи дека тоа се нашите последни среќни часови во куќата… Летната ноќ беше топло и останавме доста доцна. Кога најрасположени се разделивме со гостите, никој не можеше да замисли што не чека утре рано. Сите знаеме што се случи следното утро во 05.17 часот – земјотрес кој го остави градот во урнатини. Но, некако оваа куќа преживеа", раскажа Зоја Личеноска.
Ова е куќа на духови, на спомени, на живот. Но, сите сакаме да го видиме како најдобро да се искористи. Да биде прозорец за светот да погледне во големата душа на македонската уметност.

Ова е огромен предизвик за сите нас. Ова не е богата земја и треба да размислиме – сите ние – како заедно да му дадеме живот на ова место. Влада – граѓанско општество – бизнис – меѓународна заедница.

Еден збор на претпазливост – ако успееме да ја постигнеме оваа задача, треба да дејствуваме со почит. Оваа зграда зборува со нас, има историја, има лузни. Погледнете ја патината на ѕидовите, местата, тој оган што ги допрел, сивилото што се насобрало низ годините. Да не го бришеме сето тоа под сјајните површини и подметнувањето. Ова е куќа чија убавина блеска. Видете го….слушајте ги гласовите што речиси одекнуваат овде. Неговата душа.

Би сакал да и се заблагодарам на првата дама Ѓоргиевска– голем поддржувач на уметноста – за нејзиното покровителство денес, уште еднаш на Националната галерија која ја прифати оваа идеја од самиот почеток. На колегите од Европска куќа кои помогнаа во подготовката на денешниот настан. Посебно би сакал да споменам на оваа трета годишнина од отворањето на Европската куќа, за двајца луѓе кои оттогаш не напуштија: Дејвид Сасоли, претседател на Европскиот парламент кој ја отвори Европата куќа пред три години и веднаш ја сфати нејзината важност и прекрасната Вјоса Бериша која толку брилијантно го водеше проектот Европска куќа, и која, за жал, почина на почетокот на оваа година.

И сега ја оставам Куќа-музеј на Лазар Личеноски и младите уметници овде да зборуваат сами за себе… многу поелоквентно отколку што можам.

Преземено од: Независен

Слични содржини

ОкоБоли главаВицФото