1025 hPa
63 %
17 °C
Скопје - Сре, 16.10.2024 10:22
Томо Шијак: Мадона
Божиќ и божиќните празници се синоним за радост и за светлина. Раната црква избрала да го одбележи Христовото раѓање на датум кога се случува астрономското прекршување и од најдолгата ноќ во годината првата зора на утрото најавува сѐ повеќе минути и часови исполнети со дневна светлина. Оттаму и радоста – се работи за архетипска победа на светлината над темнината. Раѓањето на Бог како мало бебе – затоа Божиќ е во деминутив – е најавено низ ваквите архетипови во стихот во евангелието според Лука 2:10-12 „И одеднаш им пристапи ангел Господов и славата Господова ги осветли; и се уплашија многу. А ангелот им рече: ’Не плашете се! Еве, ви навестувам голема радост, која ќе биде за сите луѓе; зашто денеска ви се роди во градот Давидов Спасител, Кој е Христос Господ’“. Светлина и радост за сите луѓе, или како што познатата божиќна песна почнува „Радост за цел свет“.
Откривањето на евангелието или во превод радосна вест е објава на тајната над сите тајни во која според апостол Петар „копнеат да ѕирнат ангелите“ (1 Пет. 1:10). Тајната е дотолку восхитувачка зашто е за човечки очи и според световни мерила „неверојатна“! Она за што со векови зборувале израелските пророци се остварило на сосема неочекуван начин. Ангелот Габриел посетил една млада немажена адолесцентка да ѝ порача дека ќе зачне натприродно и ќе го роди Божјиот син, поточно Бог ќе стане човек преку нејзината утроба. Оваа порака е „тродимензионална“ зашто содржината на објавеното претпоставува дека Бог, кој е трансцендентен по суштина и надвор од секое време и простор, ќе се овоплоти во телесно постоење определено со три координати на должина, широчина и висина. Како такво ова тело е подложно на она што се нарекува и четврта димензија – време.
Томо Шијак сето ова го доловува во буквална смисла со своето уметничко дело „Мадона“, дело кое му припаѓа на циклусот „Зошто? Затоа!“. Делото е слика во три димензии. На крем заднина е претставена Богородица како седи. Релјефот има сличности со класичните прикази на иконата „Благовестие“, но е само „исечок“. Го нема ангелот Габриел. Оваа сцена е контемплативна. Белата боја на рамката во која е ставена Богородица упатува на созерцателност по зачуденоста која следела по веста на ангелот. Седечката фигура на девојката, Марија, е претставена во со кафена боја која дава топол и смирувачки тон. Ова укажува на мигот на „отуѓеност“ од останатиот свет. Марија е сама со своите мисли и целосно ѝ е посветена на содржината на штотуку слушнатото од Габриел. Оваа отуѓеност не е студена дистанца од другите. Се работи за состојба која бара изземање од сите други луѓе и од световното токму во име на спасението на човештвото и на светот. Авторот е добро запознаен со новозаветниот запис на овој настан. Од композицијата може да се заклучи дека Марија одговорила со вера во Бог и целосно ѝ се предава на Неговата волја. Сето ова е потврдено со уште еден детаљ нанесен на заднината во вид на печат. Се работи за стилизирано сидро, симболот на надежта. Наспроти сите невозможности кои ѝ претстојат таа не губи надеж. Напротив, нејзината надеж ја гарантира надежта на сите оние кои, како и неа, ќе поверуваат дека Бог се отелотворил.
Од оваа „отуѓена“ Мадона на Томо Шијак онаа на Томе Мишев, „Мадона со дете“, не може да биде поразлична по израз, по стил, по техника и по колорит. Кокетирајќи со апстрактното, но држејќи се до експресионистичкото, Мишев ја поставил Марија во неопределен простор. Како потпирката насреде вселената по која трагал Архимед, таа го држи во повој Богочовекот Христос, лостот со кој Земјата ќе биде поместена и ќе биде воведена во новото доба на доаѓањето на Божјото царство. Сликата е експлозија на бои, но како и при она во мигот на „Биг бенг“ хаосот е привиден. Кружните галактички движења имаат недвосмислено богословско значење зашто кругот во христијанската мисла се смета за совршена форма и за совршено движење. Совршената кружница е симбол за Божјата љубов, за неговата вечност и за дарот на вечен живот кој е остварен токму со раѓањето на Божјиот Син, Неговиот Вечен Збор. Контурите на Марија и на Христос се со идентична бела боја со онаа на кружното движење на галаксијата. Уште едно богословско толкување за Создателот и за созданието. Според ова толкување, Бог сите твари ги создал преку својот Збор така што секоја твар е еден од многуте искажани зборови на Бог преку вечниот Збор. Ова е срцето на христијанската порака. Создателот и созданието не се едно и исто, но созданието според Божјата промисла го „зборува“ Божјиот јазик. Парадокс над парадоксите! Создателот ќе се роди од создадена жена, која пак, потекнува од истите атоми, молекули и соединенија со оние на вселената. Кругот е вечно затворен и во вечно кружење.
По два апстрахирани приказа на Богородица, Доне Милјановски во својата карактеристична комбинирана техника го прикажува настанот „Благовестие“ во рамките на поширокото новозаветно и црковно предание. Ангелот Габриел, насликан според класичните византиски живописи и икони, на Марија ѝ ја објавува Божјата промисла за светот во која таа ќе одигра клучна улога. Како и за секој подвиг и за овој ќе биде потребна жртва. Благовестието има свој контраст во оплакувањето на Христос на крстот. Тука се и сведоците, оние што биле „заклани заради словото Божјо“ (Отк. 6:9) и на кои во знак на Божјата победа над смртта им биле дадени „бели облеки“ (Отк. 6:11). На сликата е и „заштитниот“ знак на Милјановски на слики со оваа тематика. Тоа е бистата на човек или на ангел кој ја има улогата да нѐ гледа нас додека ние гледаме во сликата. Набљудувајќи ги насликаните сцени, соголени сме пред неговите очи.
Ставре Димитров – Стадим: Од Традицијата
Сликата на Ставре Димитров – Стадим „Од традицијата“ е дел од циклусот „Духовно наследство“. На неа има уште повеќе очи. Од оние на св. Климент во крупен кадар, преку Христос на крстот во мигот кога вели „Боже Мој, Боже Мој, зошто Ме остави!“ (Мт. 27:46), па сѐ до бројните светии низ историјата на христијанската црква. Историскиот преглед е ставен во преден план на платното додека одзади се гледа ридот над Охридското Езеро кое е со векови надгледувано од црквата „Св. Јован Канео“. Димитров остварил убава композиција на бои така што небесното и езерското синило се претопуваат во разнобојна палета при што пурпурната, црвената и златната доминираат. Светлината од кандилото е симбол на несоздадената Божја светлина. Лихнидос, градот на светлината, е мизансценот за „претставата“ насреде која свети кандилото; онаа истата за која псалмистот воскликнува „во Твојата светлина ние гледаме светлина“ (Пс. 36:9).
Разиграните бои се водечкиот израз на сликата „Светост“ на Данчо Ордев. Светлината и тука игра важна улога. Златесто сјаи на хоризонтот и блеска низ прозорците. Градбите како да станале и се откорнале од своите темели за да се фатат на оро. Светоста етимолошки влече корен од тоа да се биде посветен, да се биде одвоен од сѐ друго. Во овој случај светоста е севкупна посветеност на Бог. Таквата светост претпоставува славење и обожавање на Бог. Токму тоа е ефектот кој Ордев го постигнува. Градбите на црквата и на манастирскиот комплекс не се цел сами за себе. Тие имаат за цел вистинската црква, која ја сочинуваат луѓето, деноноќно да го слави и да го обожава Бог. Ордев насликал слика во која нема страв, а има чиста радост. Но каде што нема страв таму има љубов, како што Јован Богослов вели, „совршената љубов го изгонува стравот“ (1 Јв. 4:18).
Религијата е парадокс зашто Бог е парадокс. Тој е светлина и престојува во светлина, но Тој е и во темнината. Според св. Григориј Ниски, Мојсеј можел да влезе во Божјото присуство само затоа што божественоста била завиена во облак. Таму насреде непоимливото и неискажливото се отвора можноста за средба со Бог. Ова средба св. Григориј вели дека се случува во „блескава темнина“. Тоа е почетокот на спознанието дека Бог никогаш не може да се спознае во целост. Но секоја средба со Него е средба со Неговото целосно битие. Страхил Петровски ја насликал темнината која блеска. Соодветно ја именувал „Incense“. Темјанот испарува под затемнетиот свод и ја шири својата опојна арома. Ова е миг на темнина која до крајна острина го доведува созерцателното во верникот. Оваа темнина не е смртен противник на светлината. Таа е облак што лебди во кој светлината се сведува на мерата на човечките сетила. Тоа Бог зборува со човечки јазик. Петровски, исто така, својата внатрешна визија ја сведува на рамката врз која е затегнатото платно. Сликата е компактна и се гледа во еден здив, а на неа може да се посветат часови без да се исцрпат сите можни потези во играта на „криенка“ која авторот ја игра со публиката. Ништо на оваа слика не е така како што изгледа. Секој нов поглед од секој нов агол нѐ вовлекува во темнината на сликата, со древни букви нѐ повикува да го научиме јазикот на темјанот, а секој нијансиран контраст меѓу темното и светлото е нова победа над вавилонската кула зашто секој може да му се обрати на Бог и да го разбере на својот јазик. Темјанот како симбол на „блескавата темнина“ е симбол на борбата против секоја тиранија.
Гоце Божурски: Фенер за вљубени
Парадоксот на „блескавата светлина“ продолжува и со „Фенер за вљубени“ на Гоце Божурски. До фенерот кој не свети е и едно кандило кое не кади. Светило без светлина и кандило без темјан. Но љубовта е сама по себе светлина и темел за суштинска радост. На вљубените им е доволно она срце насреде сликата. Sидот е изгребан и со патина. На него се потпирале којзнае колку вљубени и со љубов изгонувале којзнае какви стравови. Затемнетата сцена е закрила за блескавата љубов. Ова е слика на многу отсуства која раскажува за исто толку, а и за многу повеќе присуства.
Благата темнина во која најубаво се објавува светлината е тема и во едно друго уметничко дело, објект изработен во полиестер, во дрво и во метал. Објектот има едноставно име „Глас“. Јован Шумковски изработил квадрат во правоаголник, а во квадратот златести шестаголници. Отскокнува само еден мал блесок на некоја комета во вселената на пчелното саќе. Од каде ли доаѓа гласот? Веројатно од ѕунот на пчелите во хармонијата на совршено ергономските шестаголни призми на саќето. Нема поекономична и поефикасна форма во архитектониката. Дали е ова уметнички начин на Шумковски да го постави космолошкиот аргумент за Божјото постоење? Дали со ова сака да каже дека Божјиот глас одекнува во ова совршенство на природата како прва причина за сѐ што постои? Дали е ова уметничкиот јазик со кој Шумковски му се придружува на писателот на првата библиска книга со изјавата „и Бог рече, нека биде. ... И настана...“ (1Мој. 1:3). Саќето на пчелите им служи за да собираат мед во него. Така овој „глас“ е и телеолошки аргумент за Божјото постоење. Тоа што човекот ја открил оваа, а и многу други тајни на природата, потврдуваат дека луѓето се разумни битија создадени според Божјиот образ и подобие и со мандат своите рационални капацитети да ги користат за да станат со-создатели со Создателот.
„Блескавата темнина“ е и во делото „Ангел“ на Вана Урошевиќ. Бели ангелски крилја од фин муслин меѓу кои се гледа црно перје, како од гавран. Гулабовски бели и гаврански црни. Но да не избрзуваме со заклучоци. Ова не мора да биде контраст меѓу бел и црн ангел, меѓу архангел и демон. Кога Ное проверува дали водата по големиот потоп се повлекла од копното, тој во извидница праќа гавран и гулабица. Двете птици се Божји весници за новиот почеток на човештвото по потопот. Тие први ќе си свијат гнезда на штотуку копнената планета. Белината на крилјата ја нагласуваат Божјата иманентност, начинот на кој Бог останува вклучен во светот преку својата промисла, додека црното перје и темниот облак во кој пропаѓа е просторот во кој се остварува невозможното како возможно, а возможното е дефинирано со ограниченоста на секој капацитет на созданието. Овој свет и живите битија во него, со врвот на тоа создание е човештвото, е прекрасно создаден и по благодатта на Божјите енергии директно учествува во не-создаденото и божественото, а сепак, неговата суштината останува онострана.
Симонида Филипова-Китановска ја прекинува темата на „блескава темнина“ и прави класичен контраст меѓу белото и црното, меѓу светлината и темнината, меѓу животот и смртта, меѓу постоењето и непостоењето. Соодветно име за сликата е „Блесок“. На бела заднина е разлеана црна боја, таговна дамка на паднатото човештво врз она за кое „Бог виде дека сето она што го создаде е многу добро“ (1 Мој. 1:31). На неа е аплицирана бела транспарентна фолија со два бели крста одлево и оддесно. Околу фолијата, која треба да претставува тело има златест ореол. Воскреснатиот Христос кој штотуку излегол од гробот и им се јавил на жените мироносици? Крстовите се како „исечени“ од црната дамка и го најавуваат нејзиното целосно и конечно исчезнување, кога ќе се врати оттаму од каде што и дошла, во ништожноста. Има уште еден суптилен, а моќен симбол на оваа слика. Телото прикажано преку транспарентната бела фолија е на воскреснатиот Христос. Ова тело е здобило со карактеристики кои обичните тела ги немаат, на пример, да минува низ ѕидови. Темнината е засекогаш поразена и тоа е радост за целиот свет!
Вук Митевски: Исцелување
Како за светот, радоста е и за една напатена жена. Исцелувањата опишани во евангелијата на Новиот завет се јасен знак дека Божјото царство пристигнало со отелотворувањето на Исус Христос. Сцена на исцелување е темата на делото на Вук Митевски. „Исцелување“ го доловува мигот кога една жена која тајно се допрела до облеката на Исус и била исцелена, клекнува пред Него во страхопочит. На сликата во полн колорит се белите линии оцртуваат два лика и еден цвет. Жената е клекната додека Исус во стоечка положба благо е наведнат над неа. Делови од сфери како да се вибрации на она што Исус ѝ го кажува на жената, „Не бој се, ќерко, верата твоја те спаси; оди си со мир!“ (Лк. 8:48). Тој мир е веќе видлив на нејзиното лице. Пастелните бои потсеќаат на виножитото, поточно на божилакот, знакот на Божјото ветување за грижа за светот. Во средината на дното на сликата е едноставен цвет додека во колоритот може да се наѕрат разни растенија, шума под ноќното небо. Жената е исцелена, но и природата ќе биде исцелена. Каква било еколошка заложба нема да е залудна зашто токму верата ќе ја спаси Земјата соочена со катастрофата од глобалното затоплување. Ваквата вера не останува пасивна, туку активно учествува во носењето на светлината во овој паднат и темен свет, тука и сега.
Темнината неизбежно исчезнува пред светлината, а тоа е впечатливо изразено на сликата „Свето три“ од Мирослава – Микица Трујкановиќ. На бел квадрат се забележуваат разни форми прикажани во контури. Во контура е и просфората, лебот кој се користи за литургиски потреби. Единствените јасни претстави на сликата се трите просфорни печати кои го означуваат Христос, Богородица и деветте хиерархии на ангелите. Бог не е прикажан со никаков симбол, но се наѕира во името на сликата – „Свето три“. Овие се трите печати, но несомнено асоцираат на една друга троичност, онаа на Светата Троица, Таткото, Синот и Светиот Дух. На сликата има и разни елаборирани сегменти на вез или на плетиво, рустични естетски симболи тесно поврзани со топлината на домот и со семејството, со радоста на заедништвото, на чувството на безбедност и на заемна доверба. Бог е свет, а и сите овие нешта се свети зашто се негов дар и израз на верата во Него.
Нове Франговски ова го кажува на емфатичен начин. Неговата слика „Ден потоа“ исто го користи црно-белиот контраст за да ја нагласи централната порака на распнувањето. Крстот не е пораз, крстот е вовед во најголемата победа. Црниот крст, суров инструмент за мачење и егзекуција на римјаните, кој пред три дена ја содржел болката на целата вселена сега е претворен во Христовото воскреснато тело. Ова е денот потоа. Крстот бил на врвот на ридот Голгота, а сега гледаме во трк по тој ист рид. Овој Христос-крст им се објавил на жените и на Петар. На Марија од Магдала ѝ искажал особена милост кога ја ословил со „Марија, а таа восхитено возвратила со „Равуни“, што значи „Учителе!“ (Јв. 20:16). Франговски го прикажува празниот крст и Христос воедно. Целта на сликата е постигната преку нејзината едноставност. Христос-крстот сведочи дека преку Својата смрт Тој ја порази смртта.
Оттогаш гори огнот на Светиот Дух преку кого Бог Таткото го воскреснал Христос. Душан Перчинков на сликата од циклусот „Крстови кои горат“ ова го спојува со „две во едно“. Христовиот крст и огнот на Светиот Дух заедно. Исклучителен е фактот дека крстот како сурово, срамно и деградирачко средство за смртна казна по воскресението се преобразил во симбол на љубов и на слобода во христијанското предание. За крстот римскиот оратор и филозоф Кикерон пишува, „Нека самиот збор крст биде отстранет не само од телата на римските граѓани, туку и од нивните мисли, од нивните очи и од нивните уши“. Од овој скандал крстот станал возвишен симбол. Затоа Перчинков користи пастелни бои кои на колажот му даваат ефект на ведрина и на разиграност. Огнот пламти, но не изгледа заканувачки. Зелената заднина е „недопрена“ од некаков чад кој воопшто го нема на сликата. Сѐ на неа е „чисто“ и јасно дефинирано. Пламените јазици се весели и со видлив опсег. Крстот и огнот се на наша страна, тие се каналите преку кои Бог ја пренесува својата благодат. Ова е исполнување на ревносната желба на Христос кога вели, „Јас дојдов да фрлам оган на земјата и колку би сакал да се беше веќе разгорел“ (Лк. 12:49). Сублимираната желба на Исус е прикажана како исполнета на оваа слика на Перчинков.
Димитар Кочeвски: Феникс
Разиграни се боите и на сликата на Димитар Кочовски со наслов „Феникс“. Чуден избор на името на митската птица која се издига од пепелта зашто на неа е прикажен светител според христијанскиот иконопис. Со подробно набљудување се забележува и конкретен детаљ, ликот на сликата е правен според фреската на црквата во Курбиново. Не според онаа најпознатата на ангелот Габриел, туку според онаа на ангелот оддесно на Богородица во олтарниот дел на црквата. Положбата на главата, ореолот и собраната долга, но непокриена коса недвосмислено укажуваат дека Кочовски насликал стилизирана верзија на истиот ангел. Просторот во кој се наоѓа на сликата е сосема различен. Ова е свет во распаѓање опфатен од црвена вулканска лава, со виолетови, сини нијанси. Жолтата во центарот е дел од она што е проголтано во апокалиптичното разорување. Но ореолот е стабилен, а лицето на ангелот е во смирение. Очите созерцуваат некаде далеку над непосредниот хаос. Ова е „Феникс“ кој не чека ни да се пеплоса, туку од самото инферно излегува и се спрема за лет. На едно друго ниво, оваа слика може да се чита и како метафора за настанот опишан во книгата на пророкот Даниел, ова е четвртиот лик кој се појавил во разгорената фурна за да ги заштити од каква било пакост „Сед¬рах, Мисах и Авденаго“ (Дан. 3:14). Како и во случајот на митскиот феникс, огнената стихија е немоќна пред семето на животот.
За ова семе на животот поучува Исус Христос. Тоа мора да умре за да роди многукратен плод (Јв. 12:24). Делото „Ихтус“ на Симон Шемов е метафора за таа смрт која носи богат род. Името е инспирирано од минималистичкиот симбол за риба, древниот таен знак на прогонуваните христијани во римското царство. Ихтус значи буквално риба, но тајната е во акронимот. Секоја буква во зборот во оригинал е збор во реченица која во превод значи, Исус Христос Божји Син Спасител. Според најраспространетото правило за читање одлево надесно и одгоре надолу, читањето на сликата треба да почне токму од рибата во левиот горен агол. Она што следи е чиста апстракција. Но не и неразбирлива апстракција. Белината на заднината е беспрекорна. Со „Ихтус“ Бог не само што го спасува човештвото, туку ја почнува и обновата на светот. Релјефните делови на колажот се направени од искинати парчиња. Бог го составува мозаикот на обновениот свет, а тој свет е пред сѐ град, небесниот Ерусалим. Градот во видението на Јован Богослов е златен, таков е и колажот на Шемов. Ова е севкупен искупителен чин. Секоја нерамнина, несразмерност, отстапка и откинатост се вклопува во големата слика на мозаикот. Засега само Бог ја има перспективата да ја види целата слика, а нам ни се дадени делчиња кои во нас будат непоколеблива надеж. Ова не се безвредни искинати и неупотребливи „партали“. Ова се светите честички кои го градат Божјото царство што надоаѓа.
Кој навистина е „Ихтус“ е прашање кое е поставено и чиј одговор е зачнат во Новиот завет. За она што таму е зачнато било енергично расправано во првите пет века на христијанската црква. Кој е Исус Христос и како треба да се мисли за Него? Најраната запишана проповед надвор од Новиот завет почнува со следните зборови, „Браќа, за Христа сме должни да мислиме како за Бог, како за судија на живите и на мртвите“, (2 Кл. 1.1-2). Но тоа дека Христос е Бог го поставува прашањето како е тогаш тој човек роден од жена истовремено и Бог? На ова прашање одговорот се формирал неколку века. Еден од водечките ранохристијански мислители кои дале клучен придонес за Христос за се разбере како Богочовек, едно лице во две природи е св. Кирил Александриски. Овој светител е впечатливо насликан од Павле Кузманоски на сликата со наслов „Св Кирил Александриски како сведок“. Во прв план доаѓаат неговите очи, претставени толку живо и експресивно. Блесокот во очите не е згаснат. Напротив погледот на св. Кирил сјае. Но ова е тажен поглед; една солза се слева од неговото лево око, резултат на голема тага. Се работи за суштината на разбирањето на Христос и за опасноста Тој да биде поделен така што Неговите две природи ќе претставуваат две одвоени личности, а за Марија не би можело да се каже дека е Богородица. Св. Кирил ќе сведочи и ќе прави заложби „Богородица“ да стане дел од богословскиот јазик, а Христос да се исповеда како отелотворен Богочовек, една личност во две природи. Но борбата за вистината секогаш има цена. Кузманоски плаќањето на таа цена го прикажал низ самиот портрет. Веѓите се спуштени, устата е отворена, а образите се испиени. Патријархот на Александрија сведочи со целото негово лице. Очните капаци се подзатворени, а под нив има забележителни подочници. Ова е измачено лице, лице кое видело многу, доживеало многу и истрпело многу. Но ова е и лице на покајник. Врвниот богослов Кирил е свесен дека секој човек, вклучувајќи се и себеси секое утро треба да ја моли молитвата „Господи Исусе Христе, смилувај ми се мене грешниот.“ Со палетата на бои Кузманоски постигнува сооднос кој ова сведоштво на св. Кирил емфатично го изразува. Сино-жолтата и сивата му даваат на портретот дефинираност додека капата и одората го наведуваат погледот на неговото лице. Разните нијансирања на брадата првенствено ја нагласуваат белата и пурпурната. Белата е знак за возраста, за зрелоста на духовниот пастир кој се грижи и ревнува за своето духовно стадо. Пурпурната сведочи не толку за хиерархија и за авторитет колку за товарот на одговорноста која оваа боја ја претпоставува. Кузманоски успеал да наслика светител, но надвор од строгите правила на иконописот. Тука пред нас не стои икона, туку портрет на човек од крв и месо полн со грижи и со одговорности, но кој ни за една педа не дозволува овие предизвици да го поколебаат во определбата да сведочи за Богочовекот Христос роден од жена која затоа се нарекува Богородица.
Павле Кузманоски: Св. Кирил Александриски како сведок
Св. Кирил Александриски живеел во периодот на почетоците на Источното Римско Царство и зародиш за она кое подоцна, не целосно оправдано, ќе се нарекува Византија. Од шестиот век, одбележан со императорот роден во Скопје, Јустинијан, почнуваат да се формираат контурите што подоцна ќе го опфаќа овој термин. Византија е илјадагодишна империја во која се развил исклучителен духовен живот често под превезот на тајното и на мистичното. Византија е вистинскиот дом на „тихувањето“ како духовен подвиг така што овој стремеж станал движење познато како „исихазам“. Петар Попчев во една слика ставил бројни симболи својствени за Византија. Ја нарекол „Византиски записи“. Соодветно со поимот „византиски“ сликата е апстрактна, семиотичка и симболична. Духовното и мистичното и проникнува низ целото платно. „Исонот“ е црвената боја со примеси на земјенокафена. Токму тоа е „тајната над сите тајни“ – како Бог станал човек? Ова прашање, како што веќе видовме погоре, е двигателот за непрестајна богословска размисла и полемика низ целата историја на постоењето на Византија. Во центарот е златен круг – бојата на божествената суштина. Таа проникнува во сѐ без притоа ништо да проникне во неа. Квадрати со различен дезен, веројатно византиски печати, укажуваат на врвно уреден поредок која го зела најдоброто од Рим и го сублимирала во својата прочуена државничка и воена дипломатија. Клучниот елемент на сликата е сведоштво токму за тоа. Букви од глаголицата расфрлано се обидуваат да состават збор или реченица на јазикот на Јужните Словени. Двајца браќа ќе одговорат на предизвикот овие народи за Бог и за Христос да читаат на јазик кој им е мајчин. Оттогаш настанала револуцијата чии придобивки денес ги ужива целиот свет. Според св. Кирил и Методиј и нивните ученици секој народ има право Библијата да ја разбере преку зборовите кои се темел на нивното саморазбирање. Оттогаш стегите дека Светото Писмо може да се чита и да се слуша само на три јазици, на хебрејски, на елински и на латински, биле раскинати и Библијата станала најпреведуваната книга на сите времиња.
Оваа мисија почнала од географска Македонија. Територијата на која Павле за првпат проповедал за Христос на европско тло е духовниот христијански простор од каде што св. Кирил и Методиј тргнале да го проповедаат евангелието на нивниот мајчин јазик, кој тогаш го разбирале најголемиот дел на Јужните Словени. Дека Македонија е веќе две илјади години формирана од пораката на Библијата е видливо на секој чекор. Со својата слика „Духовна градба“ тоа го има на ум Илија Спасовски – Чендо. Тој севкупното предание, култура и верско обликување на Македонија и на оние што со генерации живеат во неа ја претставува со традиционална македонска куќа, со класичен потесен приземјен дел и со поширок кат со чардак на него. Делото е насликано со топли земјени бои, токму онакви какви што најмногу одговараат за Македонија, земја на плодни полиња. Потезите на сликарот се темпераментни, исто каква што е и македонската историја. Темпераментни, не и нетрпеливи и избрзани. Ова се потези на раката и на четката наведувани од умот на сликарот кој интимно ја познава сета патина на македонската историја. Со секакви потези врз неа се исцртувале и отсликувале разни историски настани, а бојата често била онаа на црвената крв. Додека сликарот го црта колективниот дом на Македонците во умот му минуваат безброј творби на народниот гениј. Насреде тишината на креативниот занес спонтаната констелација на поими, на илустрации и на звуци во умот одекнува трудовата песна „Зошто си ме мајко родила“. Сето тоа уметникот го пренесува со врвот на четката пазејќи на секој детаљ. Погледната од перспектива сликата раскажува сеопфатна приказна. Изградена од многу потреси, од војни, од тектонски историски поместувања и превирања, македонската куќа останува стабилна врз своите темели. Сините крилја на отворениот прозорец се централниот дел каде што се искачуваат и се спуштаат разнобојни сегменти сите во иста линија и сведочат за животот кој се одвива во куќата. Тој македонски живот е најчесто крпен, но токму затоа од сите крпеници Македонија создавала и создава уметност со посебен патос кој е препознатлив и примамлив за оние што имаат очи да го видат и уши да го чујат.
Уметноста на Владо Георгиевски е неотуѓиво вткаена во овој естетски и звучен патос. Тој насликал нешто за окото, но и за увото. Делото го нарекол „Кога ќе свирне последната труба“. Ова е сцена од стихот во писмото на Павле до црквата во Солун, „Бидејќи Сам Господ по заповед, на гласот на архангел и при труба Божја, ќе слезе од небото, и најнапред ќе вос¬креснат мртвите“ (1 Сол. 4:16). Оваа сцена е буквално претставена на сликата на Георгиевски. Техниката на сликање, композицијата на бои, тематиката и стилот се со јасен печат на големиот Георгиевски. Од руменозлатната сфера излегува ангел со раширени крилја силно свирејќи со трубата. Дека ова е крајно енергичен акт сведочи положбата на неговото тело. Двете раце се свиткани принесувајќи ја трубата до устата, а мускулите се напрегнати. Нозете се во движење иако со нив не се оди никаде, за тоа служат крилјата. Десната нога е подигната, точно како кога свирачот на зурлата го прави истото за да добие дополнителна сила додека го свири „Тешкото“. Задачата е во сразмер со вселената. Овој еден звук на трубата треба да ги разбуди сите мртви од почетокот на светот низ неброени еони. Георгиевски применува генијално уметничко решение за на сликата да ја прикаже драматиката на моментот. Од долната половина на сликата излегуваат покојници, кои како во визијата на пророкот Езекиел се само суви коски. Како и во неговата визија, така и на оваа слика сувите коски се здобиваат со крв и месо и стануваат воскреснати тела. Оваа нова состојба ѝ пркоси на гравитацијата. Телата лебдат над сферата. Како и Христовото тело, секое воскреснато тело ги добива истите способности и карактеристики. Последната труба на ангелот е завршниот чин почнат од ангел кога на овчарите им ја пренесува радосната вест за цел свет дека се родил Спасителот Христос. Ова е конечната радост за цел свет, воскресението на човештвото и на целиот создаден поредок. Радоста е за цел свет зашто откако ќе затруби последната труба, според Павле, „Засекогаш ќе бидеме со Господ“. Токму затоа апостолот порачува, „Утешувајте се еден со друг со тие зборови“ (1 Сол. 4:18).
Ова е утехата за која сведочи збирката слики на изложбата „Радост за цел свет“ зашто се роди Спасител.
д-р Коста Милков
Балкански институт за вера и култура