Таа и нејзините нови штиклички

Осврт кон изложбата „Таа и нејзините штиклички“ на Дејан Џолев.

Кога сликата кажува 1000 зборови, достојна е за восхит. Но, кога 1000 зборови треба да објаснат една или повеќе слики, тогаш нешто не е во ред.

Тоа беше првото нешто кое ми дојде на ум кога ја видов и кога после тоа прочитав нешто повеќе за втората самостојна изложба на фотографии „Јас, ти и твоите нови штиклички“ на младиот уметник Дејан Џолев.

Се работи за изложба чие отворање се одржа на 16.01.2011 година, во Кафе Ли и ќе остане отворена до 16-ти февруари. Изложбата се состои од црно-бели портрети кои се на дефокус, освен еден мал детал од нив, во овој случај очите, усните и носот на една девојка. Како што вели авторот: „Седејќи и зјапајќи во мојот десктоп (на кој со месеци беше закачена дефокусирана фотографија) од една девојка (што сака да грицка пуканки после дванаесет). И си викам - Јеботе, зошто не и ја откријам барем усната? Повторно ќе биде непозната за секој кој ќе налета на мојот десктоп! - заклучив. И отворив фотошоп. Цк-цк (така прави маусот) и за две минути пред мене излезе брилијантна фотографија, максимално стилизирана и со минималистички израз.“

Но приказната не завршува тука. Она што всушност е вистинското изненадување е дека на денот на отворањето на изложбата Дејан Џолев не присуствуваше, а наместо тоа истата (изложбата) беше изненадување за девојката од фотографиите, онаа која има нови штиклички, и воедно покана да се најдат на нивното место, каде што тој ја чека во истото време за да ја изрази својата љубов.

Каков е епилогот на оваа романтична приказна, дали и колку е романтична, дали е храбра како што велат сите, дали не е посмело сè да биде кажано на наједноставниот и воедно најтежок начин, очи во очи, се прашања кои ќе ги тргнеме настрана.

Одамна сопрев да ги гледам оние слатки американски романтични комедии, а богами и шпанските, па и турските серии. Можеби сум премногу не-романтична, но некако не успеав да забележам каде е храброста на делото на Дејан Џолев, исто така наречен и Робин Худ, асоцијација која не ја разбирам?

Знаеме кои се храбрите артисти кои останале во историјата на уметноста и фотографијата. Луѓето кои со нивната оригиналност пренесле некаква порака и создале некаква промена во општеството. Тоа се луѓето кои го заслужуваат епитетот храбри.

Фотографската изложба „Јас, ти и твоите нови штиклички“ е всушност составена од црно-бели фотографии-портрети со селективен фокус. Селективниот фокус, односно она ‘замаглување’ на целата фотографија освен на еден дел, се создава од специфичните објективи наречени tilt-shift, кои овозможуваат дополнителни движења на рамнините на објективот за постигнување на ефектот. Тие објективи се создадени уште од самиот почеток на фотографијата. Нашите прадедовци со големо-форматните камери, на пример, со камерата Sinar, исто така правеле фотографии со селективен фокус. За пошироката публика, првиот tilt-shift објектив за мал формат камера го создал Nikon во далечната 1960-та година.

Оттогаш, илјадници фотографи се занимаваат со tilt-shift техниката која, се разбира, не е толку проста како што вели нашиот Робин Худ „Цк-цк на фотошоп“, кој дури сето тоа го направил на многу полесниот и поедноставен начин, со помош на постпродукцијата. Како што вели самиот тој: „Тоа е тоа, ете ја мојата нова изложба! Набрзина собрав неколку мои аматерски (друштвени) фотографии од девојката и ги обработив по истите правила и за миг заврши ликовното!“

Се разбира, која техника е употребена и како, не е од никаква важност. Она што е најважното е за што е употребена и каков е крајниот резултат? Според авторот, крајниот производ се „брилијантните фотографии со минималистички израз“. Прво би сакала да го запрашам авторот што точно подразбира под минималистички, за брилијантот нема да зборувам.

Повторно малку историја, ако дозволите. Минимализмот е стил во уметноста роден во 1960-те и 1970-те години од уметници како Доналд Џуд (Donald Judd) скулптор, Дан Флавин (Dan Flavin) скулптор и создавач на инсталации со светлина, Пит Мондријан (Piet Mondrian) сликар. Целата идеја се заснова на еден култ кон простата форма и нејзината убавина. Нешто кое отсуствува во неурамнотежените композиции на Џолев и воошто во неговата естетика, која ни ја претставува.

Но дури и на тоа да не обрнуваме внимание. Она што е интересно, барем за мене, е како би изреагирал еден обичен гледач на фотографиите кои после толку постпродукција, според мене, не припаѓаат во жанрот фотографија, но ајде и тоа ќе го игнорираме? Како некој кој не чул ништо за романтичната средба на 16.01.2011 година ќе ги доживее овие еднотипни и малку монотони фотографии? Што самите фотографии говорат, без зборовите да говорат за нив? Дали личната романтина историја ги оправдува фотографиите и поважно дали тие ја оправдуваат неа?

Останав со впечаток дека на никој од гледачите не му беше многу важно да ги види фотографиите, а сите очи беа претворени во уши со кои сакаа да ги чујат подобро новите трачеви и претпоставки која девојка си купила нови штиклички.

Се сеќавам дека пред многу време еден дечко напиша збор-два на ѕидот пред мојата зграда. Бев восхитена, но никогаш не си помислив дека тоа е уметност, а фала богу и никој друг. И Данте ја имаше својата Беатриче, но ја напиша целата Божествена комедија за да стигне до неа, до рајот. “Цк-цк на неколку аматерски фотки“ (термини не многу својствени за фотографската терминологија), не е доволно.

Како што вели самиот Џолев: „Уметничките медиуми денес се лесно достапни за секој. Посебно фотографијата, каде сме сведоци на безброј залудни автори. Ликовните уметници исто така се помалку се фокусираат на класичните техники и полека уметноста стана концептуална. Но концептот не е доволен. Покрај него, авторите треба да размислуваат и за емоција.“

Точно така, нешто кое овие дела не го покажуваат.

За крај, би сакала да му честитам на Дејан Џолев за храброста која е потребна за некој, па ако треба да е најголемиот артист, да ти каже следните зборови: „’Јас, ти и твоите нови штиклички’ дефинитивно ја затвора мојата иднина со фотографијата. Не велам дека нема да фотографирам, напротив, без тоа не можам да го замислам моето постоење, но нема да се дрзнам повторно да изложам фотографии. ’Јас, ти и твоите нови штиклички’ ќе живее долго, што дефинитивно ќе ја засити мојата потреба за фотографија!“

Можеби Џолев заслужува награда за фотограф кој најбргу се реализирал. Не знам дали само мене, но сето тоа ми звучи како навреда за сите оние фотографи и воопшто уметници кои со години создаваат дела сè додека не го достигнат својот врв - спој на концепт, естетика и емоција.

Фотографии: Дејан Џолев