Контрадикциите на македонскиот национализам (1-4)

Ако нешто може да се каже за ВМРО и неговата “идентитеска идеологија”, тогаш тоа е следново: таа е сеопфатна и нагласено инклузивна. Груевски своевремено се правдаше дека ете тој дури ќе му подигнел споменик и на Киро Глигоров, помеѓу останатите. Освен тоа, таа идеологија стана толку популарна што го трансцендираше и самото ВМРО; понекогаш дури стигаат импулси на незадоволство од Груевски, како и тој дури омекнува под притисокот и е спремен да го шитне “идентитетот”.

Меѓутоа, кога една идеологија станува толку гломазна и толку преполнета (со “македонски неолит”, со македоноиди, со рано, доцно и МПЦ христијанство, па со богомилство, па со Византија и така натаму), за очекување е да се јават различни внатрешни тенденции и линии на поделби. Или, со други зборови, хиперпродукцијата на митови ќе резултира со идеолошка (и идентитетска) криза. Таа криза веќе почнува да се изразува во неколку контрадикторности. Наша задача е тие да станат повидливи, за конечно еден ден царот да се разголи и разумот да преовладее.

1. (Ан)тиквизација vs. “не го даваме идентитетот”

Една од главните поенти на сите бранители на (ан)тиквизацијата е дека тоа е процес за “зачувување на идентитетот” т.е. запазување на корењата. Тоа е така бидејќи главната закана, според оваа гледна точка, доаѓа од “промената на идентитетот” (идентитетот тука е замислен како материјален предмет кој може да се модификува; затоа на него има ставено знак fragile и околу него има 24 часа стража, некој натрапник да не задира во него).

Меѓутоа, ако некој е закана за запазувањето на македонскиот “идентитет” (како и да е тој поим дефиниран), тоа се токму агентите на (ан)тиквизацијата. Тие успеаа за помалку од три години да извршат таква пропаганда, што зборовите “македонско” и “Македонец” добија сосем ново значење. Сега “македонско” значи повеќемилениумска писменост, колевка на цивилизацијата, традиција долга 7 илјади години и така натаму. Па до пред три години некој во малку покултивирана дебата да ги искажеше тие трипови во јавност (7 илјади години писменост, на пример), ќе беше сфатен тотално несериозно. Денес, ситуацијата е обратна – верувањето во 7 илјади години писменост е критериум за политичка подобност.

Како за илустрација: сè почеста е сликата при некои протоколи (пречек на Хунзи, национални празници, собири итн.) да има присуство на млади луѓе преправени во античка војска со шлемови на глава и со копја и штитови (по урнекот на Римјаните од Астерикс и Обеликс). Такви трендови пред (ан)тиквизацијата немаше. Од кај до кај, на пример, на Мечкин Камен фаланги? Побесмислен маскенбал од тој не може да се изведе. Меѓутоа, самиот факт што таквиот маскенбал си постои и е сосем легитимен (никој и не го забележа како нешто невообичаено) сведочи до каде промената иницирана од (ан)тиквизацијата довела – дека е сосем прифатливо да се шетаат фалангите рака под рака со комитите, како тоа од секогаш да било така.

2. Царот Самуил vs. Византија

Проблематично е да се дефинира “идентитетот” на царот Самуил од оваа временска дистанца и во денешни категории. И бугарската и македонската историографија го претставуваат како бугарски, односно македонски цар. Но да ја оставиме на страна дебатава, бидејќи проблематично е да се аплицираат категориите “бугарски” или “македонски” во минатото. Сепак, овде поаѓам од претпоставката дека секој добар македонски националист ги доживува Самуил, неговото царство и спастрената тврдина во Охрид како нераскинлив дел од семакедонскиот национален идентитет.

Меѓутоа, ако постои проблем да се дефинира македонската или бугарската припадност на Самуил, историјата нема проблем да го дефинира како човек кој бил архи-непријател на Византија. Всушност, покрај династичките превирања, целото владеење на цар Самуил било одбележано со војни, победи и на крајот катастрофален пораз против Византиската империја. Е сега, ова не би било проблем, ако на пример споменикот на “македонскиот” цар Самуил не е предвиден да биде поставен на само неколку метри од споменикот на “Македонецот” и византискиот император Јустинијан на Плоштадот на спомениците (види го текстот на Копач). Споменикот на Јустинијан е во исто време и одраз на една друга тенденција на македонскиот национализам, да ја претстави денешна Македонија како наследник на Византија. Како и да е, Византија и Самуил под иста мишка не се носат, бидејќи се взаемно исклучиви.

3. Православие vs. Национален идентитет

Една од одликите на православните цркви на Балканот (а и пошироко) е што тие се дефинирани како национални – и во смисла на институција, и во смисла на тоа што се еден од агенсите на националниот идентитет. Така е и во македонскиот случај – секој добар македонски националист треба да верува во Бога, а покрај сите други национални симболи, треба да направи место и за крстот.

Спојот на национализмот со верата можеби е исправен “од националистичка гледна точка”, но е дискутабилен од аспект на верата. Имено, православието во суштина е една универзалистичка вера, која се залага за единство на сите (православни) народи. Впрочем, во основа целото христијанство почива на принципот на таа меѓуверничка љубов. Значи, љубовта не смее да се ограничи на ниво на етничка или национална заедница; таа треба да биде на ниво на цела вероисповест (а можеби и на ниво на човекова раса?). Во православието постои дефиниција за еден вид страст наречена етнофилетизам (возљубување на етничката заедница) која единствено ја заробува душата и претставува инхерентно негативна појава. Да не зборуваме што секогаш љубовта кон својата нација е проследена со нељубов или омраза кон останатите нации, етникуми или групи на луѓе (клетите Албанци, Грци, Бугари, Срби, комунисти, соросоиди итн.) што во основа е нехристијански начин на живеење.

Момент што не смее да се пренебрегне кога станува збор за непринципиелната православно-македонско-националистичка фузија е “Македонската молитва”. Освен што во молитвата се искажани на најексплицитен начин изјави на омраза поради неправдите нанесени на македонскиот народ, во самата молитва на Земја се симнува никој друг, туку Господ, да им се обрати на Македонците (!?).

4. Иредентизам vs. Изолација

Во последно време, меѓу Фејсбук националистите, летен хит е песната издадена од УМС на ВМРО-ДПМНЕ од 1997, која оди вака: “лажат дека немаш море / имаш море зад Солунско поле”. Впрочем, тоа е израз на една иредентистичка семакедонска тенденција, чие обележје се картите на етничка Македонија, гестикулирањето со трите прста – за трите дела, слоганите United Macedonia и така натаму иредентизам. Од друга страна, меѓу националистите во последно време актуелен и отпорот кон летување во Грција. Освен што уште од лани низ Скопје осамнаа постери од непознатата фантомска организација која ги советува Македонците да не летуваат кајшто не им го признаваат идентитот, годинава се шпекулира за кампања на едно партиско-владино (дојдовме до дереџе да е исто партија и влада), за нелетување во Грција.

Поделбата која треба да се очекува овде е јасна: луѓе кои сакаат да си го видат морето зад Солунско поле, и луѓе кои не одат на летување кајшто им го негираат идентитетот. Се разбира, под услов да увидат дека овие две тврдења се взаемно исклучиви.

* * *

Кликни за продолжеток: Контрадикции 4-8