Прозорец

1.

Иља Иљич Витјунин воопшто не забележа како се претвори од господин Витјунин во другар Витјунин.

Тој бавно, но упорно се качуваше по скалите на успехот меѓу банкарските сметки: на почетокот му даваа да пресметува копејки и рубљи, потоа го пуштија до стотици и илјади, и конечно, тој дојде до милиони. Натаму над кариерата на господин–другар Витјунин се надви ниско, високо колку куќичка за кучиња, искривено прозорче, додека над прозорецот стоеја четири читливи црни букви: КАСА.

Витјунин го гледаше светот низ прозорчето на касата во текот на дваесет и девет години и четири месеци. До пензија му недостасуваа нешто малку седмици. Но, во очите на Витјунин, што прегледаа милиони банкноти од пет, десет, три рубљи, се појави жолта вода. Две-три грешки во сметките, следеше комисија, потоа предвремено отпуштање со пензија и бонуси.

Две години пред напуштањето на пипкањето на банкнотите, Витјунин се запиша во станбена кооперација. Кооперацијата, како одговор на неговите навремени уплати, му додели соба на седмиот кат на новата зграда со бела фасада.

Пензионерот се пресели во своето доживотно живеалиште.

2.

На почетокот мислите на Витјунин беа зафатени со пополнување на ѕидовите и на волуменот на живеалиштето. Му успеа да ги омекне ѕидовите со географски мапи, купени евтино на Кузнецка улица, и со две-три повеќебојни графики. Волуменот беше поалчен: тој мораше да си ја потроши целата месечна пензија за кревет, што чкрипеше како совеста.

Сето тоа малку го нервираше бившиот касиер Витјунин. Единственото, што му ја креваше косата на главата беше прозорецот. Широк италијански прозорец со шест крила. Тој навикна – триесет години по ред – да живее под тесниот и низок прозорец на касата, а сега доби широко езеро од стакло, што низ себе го пропушташе нередот на сончевите зраци.

Витјунин ги минуваше деновите обидувајќи се да му сврти грб на прозорецот. Неговите очи бараа сенки и темни агли. Ноќе го вознемируваа чудни месечеви соништа. Тој сонуваше дека низ него како низ прсти се вијат плави месечеви нишки. Се будеше од нечувствувањето на сопственото тело и зад проѕирната лента на широкиот прозорец гледаше или месечеви изблици, или месечево-сини зраци на уличните светилки. Прозорецот го вртеше од една на друга страна, го будеше пред будењето на денот, а дење не му даваше мир и му ја деконцентрираше мислата.

3.

Витјунин се посоветува со своите триесет години живот во касата, и годините му го дошепнаа советот. Витјунин повика стаклар и столар. Работниците ја слушнаа порачката, се почешаа по тилот и му побараа пари за вотка. Нарачателот им даде. После тоа, работата на изведувачите им се виде по малку чудна и тие си заминаа со дбородушното: „Па, добро!“

Три дена подоцна, на местото на извадениот италијански прозорец беше ставено – со тропање на чеканите и секирите – ново, малку необично нешто, слично на прозорец. Целиот горен дел на прозорската површина беше покриен со дрвенарија и само долу, над прозорскиот симс се искривуваше малечко прозорче со застаклено крило; над прозорчето со јасни црнила беа напишани буквите: КАСА, внатре, пак, подготвена да се спушти со лесно движење, беше поставена жолта штичка.

Работниците го вградија прозорецот, си ја добија платата и си заминаа. Тоа беше првата ноќ кога касиерот спиеше цврсто. Наутро тој стана еден час пред почетокот на работното време, се напи чај, се облече во облека што нема да му биде срам да ја носи пред луѓе, и точно во 9.15 ја отвори жолтата штичка на касата. Утринските дождовни капки весело тропаа на стаклото на касата. Врапчињата џивкаа, тропајќи по плехот на симсот. Касиерот, со добродушно замижани очи, вообичаено гасејќи го со дланка утринското зевање, го чекаше првиот посетител да внесе или да подигне пари.

Од тоа утро, неговите денови застанаа на место како што исчашените колена се враќаат во чашките.

4.

Тоа беше навечер. Сонцето се сокри зад завесите на облаците, откажувајќи се да го покаже зајдисонцето. Над улиците леташе ситна дождовна прашина.

Држејќи се за мокриот ѕид одеа двајца. Нив ги соединуваше алкохолната мокрина, што сега им течеше по капиларите.

- Слушај – рече едниот, кревајќи го погледот кон седмиот кат и подзамижувајќи со очите – што е тоа онаму горе, налик на улиште, а одозгора има некакви знаци? Не знам каде ми е цвикерот, а и стаклата ќе ми бидат мокри.

Вториот го крена погледот, долго гледаше во осветлениот – над темната зграда во која што светлата сѐ уште не беа запалени – прозорец:

- Каса. По ѓаволите! За што е касата, за кого?
- Хм, и види, целата зграда е без светла, само таа како Кас – иопеја, од соѕвездието отфрлена.
- Да, на седми. Без пожарникарски скали до неа, до платата, не се стигнува.
- Никако, светло има само во прозорецот на... касата, Касиопеја. Ајде да пивнеме.
- Проклет дожд. Ајде да заврнеме. Само чекај!

Како тесен жолт отвор кренат над самракот на улицата, прозорецот продолжи да свети во пресрет на црната ноќ, што бавно се растворуваше во воздухот.

(1933)

Превод од руски: Павел Попов
Слики: The Project Twins