„Новите!“ 2011: Четирите најдобри ракописи

Годинава жирито на наградата „Новите!“ како кандидати кои влегуваат во потесниот круг за најдобар дебитантски ракопис ги издвои следниве четири автори: Олгица Станковска, Петар Андоновски, Хигсов Бозон и Тина Иванова. Денес објавуваме извадоци од нивните ракописи. Добитникот на наградата ќе биде прогласен на 26 декември.

Олгица Станковска, Пишанки, или раскази на вересија

Насреде

Мојот стан се наоѓа на средина на зградата. Во добри односи сум со соседите, но не можам да излезам гола на тераса.

Револуција

Гладни, потиснати, болни... Молат за парче леб. Се влечат по улиците на мојот град како цревата во мојот стомак.

Уметност со умисла

Под стаклото на масичката во мојата соба наредив исечоци од весници. Содржат песни, куси раскази и неколку слики. Така гостите за време на посетата, пиејќи кафе, сок или алкохол, конзумираат и малку уметност. Сакале тие или не...

Оро

Се чувствувам како буквата р во зборот оро, секогаш кога треба да се фатам на орото. Те притискаат нечии очи, чекаат да станеш и меѓу нив да заиграш. Целата азбука ми се руши на глава додека бројам чекори.

Ик!ање

Понекогаш кога читам книгата почнува да подрипнува. Многу кратко, по 2-3 пати во минута. Знам дека во тие моменти некој лик, некаде го споменуваат. Чекам некое време, да се смири, па продолжувам.

Мачор

Истуркани книги од полиците, откачена завеса, искинати листови, влакна на тепихот, превртена чинија, истурена чаша, скршена вазна... Влегувам и седнувам. Доаѓа, се плетка во моите нозе, се истегнува, ми рипнува в скут, се исправува на задните нозе, ме гали по лицето, боцка со брковите, почнува да преде... “И јас имав бурен ден“, му велам. Потоа дремеме.

Станица

Многу се нервирам кога треба да бројам станици пред да се симнам. Колку и да изгледа едноставно, јас цело време мислам дека некоја станица ќе ја прескокне шоферот или ќе застане случајно, да се качи некој залутан, како мене. Во тие мигови посакувам да промашам, малку, само за да можам некому со право да му се развикам.

Ѓавол

Ми влезе една жена дома, чудна, сомнителна. Ја пуштив зашто ми бараше вода и велеше дека не ѝ е добро. Колку и да сум сомничава, во вакви мигови попуштам. Се созеде и почна да ми раскажува за себе. Не ме интересираше, сакав што поскоро да си оди и таа ја забележа мојата напнатост. Сакаше да ја искористи и да ме изигра. Ми побара пари за да ме избави од сите магии кои ми се направени. Тогаш ја избркав. На излегување се сврте, подзамижа со очите, повторуваше нешто на јазик за мене непознат, а пред да ја затворам вратата ми се развика: “Ти си ѓавооол!“ Сигурно многу добро знае како изгледа ѓаволот штом во мене го препозна, си мислев додека заклучував.

Постојка

Стојам на автобуски постојки. Онака, да си постојам. Во тие моменти со сигурност знам каде сум.

Шалтер

Стојам со главата под гилотината. Ја гледам и мислам во секој миг ќе се откачи и ќе ми пресуди. Се собрале мршојадциве да го видат моето погубување, види колку ги има, ненаситни. Еве го и џелатот, седнат пред мене. Ме погледнува и вели: “Кажи, што треба?“ Подголтнувам и си мислам: “Почнува...“

Петар Андоновски, Очи со боја на чевли (роман)

Слично како во лов на степски витрушки или друг редок вид птици, Ема, педесет годишна професорка по книжевност, следи мажи со убави чевли. Скриена зад купот книги во некоја од читалните, каде што обично ги минува своите попладниња, Ема седи во заседа и го чека пленот на денот. Кога ќе наиде мажот, таа тргнува по него и почнува да го следи. Па, така често можете да ја видите како со мажите чека ред во банка, влегува во продавница за мебел каде мажите избираат спални со нивните сопруги, оди во фирмите кај што работат.

Додека оди по мажите Ема наликува на птица, на голема црна птица која во секој миг може да ги проголта. Нејзиниот долг нос, со благо заоблена коска наликува на клун. Нејзината фризура која никогаш не ги исполнуваше критериумите на „модерна фризура“, сега додека јуреше зад мажите, обидувајќи се да го фати нивниот чекор (Ема од секогаш имала проблеми со брзото одење), ѝ беше разлетана, па Ема оставаше впечаток на грабливка која долго време се обидува да улови плен.

Ема никогаш не им приоѓа на мажите, секогаш оди на неколку метри зад нив и ги следи сè додека не почувствува заситеност и тргне по друг маж. Изгледот на мажот воопшто не е важен. Важно е тој да има убави и добро исчистени чевли. Особен фетиш ѝ се црните чевли. Мажите кои носат црни чевли најчесто се авторитети и на таквите мажи секогаш можете да се потпрете. За разлика од нив, мажите кои носат чевли во боја нејчесто се несериозни и на таквите мажи никогаш не треба да сметате. Но, мажите што носат црни чевли се премногу сериозни и со нив никогаш не треба да се шегувате. Мажите кои носат чевли во боја се ведри, секогаш насмеани и секогаш отворени за дружење. Мажите кои носат чизми се агресивни и во себе имаат борбен дух. Ваквите мажи на Ема ѝ создаваат чувство на неугодност и затоа ги избегнува.

Ема имаше напишано цела студија за чевлите и карактерот на човекот. Неколку пати дури ракописот го имаше понудено на неколку издавачи, но никој не ја сфати сериозно, па ракописот никогаш не го виде светлото на денот.

2.

Него прв пат Ема го виде на денот на погребот на нејзината мајка, додека безнадежно се обидуваше со поглед да убие една мува која се беше залепила како фекалија за белите плочки во капелата, притоа нарушувајќи ја белината која толку многу ја смируваше. Во мигот кога Ема помисли дека најпосле мувата ќе одлета, пред неа поминаа женски чевли кои ја згазнаа и ја залепија за плочките. Веднаш зад женските стоеја црни, од кожа, не многу модерни машки чевли. Обични, со низок ѓон, напред благо заоблени, но внимателно исчистени машки чевли стоеја пред очите на Ема.
Силен грч ѝ го стегна стомакот, ладни капки пот ја оросија, целото тело ѝ беше згрчено. Наеднаш грчот ѝ го ослободи стомакот и топол млаз течност почна да ѝ се слева по нозете. Под столот на Ема стоеше мал вир жолтеникава течност. Телото повторно ѝ се врати во старата положба. Иста таква возбуда чувствуваше додека гледаше во очите на Исус на Ел Греко. Оној Исус со невообичаено тажните очи кои гледаат во ништото. На Ема ретко ѝ се случуваше да доживее толкава возбуда. Одеднаш посака да му ги види очите на мажот. Во мигот кога го крена погледот за да му ги види очите, пред него се испречи еден висок, крупен маж, далечен роднина на Ема со кого се гледаа само за погреби и свадби. Роднината првин ја потегна за рака жената која ја згазна мувата, а потоа ѝ ги грабна каранфилите од раце и си замина. За сето време чевлите сè уште стоеја на истото место, без да мрднат, веднаш зад жената. По втор пат кога се обиде да му ги види очите, мажот ја сврте главата и со невообичаена брзина се упати кон излезот на капелата. Ема тргна по него, и како што му се доближуваше, така мажот ја зголемуваше брзината на одењето, одејќи сè побрзо. Во мигот кога Ема успеа да му се доближи, една жена на која Ема не се сеќаваше дека ја познава, ја зграпчи и гушкајќи ја ѝ шепотеше нешто неразбирливо, нешто што на Ема ѝ звучеше како брзозборка. Мажот кратко се сврте за да види дали Ема сè уште оди зад него и пред да има време да му го види лицето, нагло ја заврте главата и сè што успеа да види Ема беше голем шилест нос.

Хигсов Бозон, Педерски катахрезис

рекламократија до деветиот круг

пастир е во третиот круг, а го следат црни мачки, едната е на едгар алан по, а другата од дружината на воланд. надвор црно до смрзнување по прсти и уши, перверзно привлечно и мистично гадно. рекламите на пастир се проектираат во етерот.

пастир оди напред, контура на врата пет пати поголема од нормална, а на неа пишува, „читај повеќе”. буквите се како златни риби во вода, се меткаат лево десно, се зголемуваат и намалуваат, но структурата на реченицата се задржува. пастир, освен темница, четири жолти очи зад него и контура на масивната врата, не гледа ни буква ни ништо. знае пастир дека тоа беше реклама за младите, за старите, за идиотите, за оние коишто и да сакаат нема ништо да читаат, а камо ли за тие што самоинцијативно студираат. но, гази пастир натаму. ја става раката врз вратата, а буквите одлетуваат како птички и се формира жолтоцрвен понор со магма што тече. тоа не е стиг, како и да е, личи на мочка. пастир e на ивица, згазнува во вториот круг, вратата зад него ја снемува, а мачките му се качуваат на глава и рамо. нема кај да се заврти, чекор напред значи чекор назад, но вртење назад нема, а мачки му рикаат по глава. мачката на едгар алан по, му скока во очи, а бегемот му копа по черепот.

„создади иднина”, се слуша од негде.

пастир збунет, ја знае пораката од рекламата, се обидува да се отараси од суштествата, патосот му се губи и тој одлетува во понорот да создаде иднина. течноста која испарува прави круг во кој пастир треба да падне. мачките се претвораат во крилја да не би пастир треснал на глава. ја допре ли пастир мочката, влегува во првиот круг, каде го чекаат вмрофци и министерката шанкурова на победничкиот митинг од последните избори. вмрофци влетуваат во првиот круг да слават на плоштад и се сопнуваат од мртвото тело на мартин нешковски. вмрофци свесно улетуваат у првиот круг.
пастир ја препознава ситуацијата, но нема каде, лета удолу,
се редат пораки.

„однесувај се етично” и „дај кош во ѓубре” се темелите на кои се базира првиот круг. телото на мартин е врата. вмрофците го одбегнуваат. пастир не сака да го згази, се бунтува, борба со неговиот ум, ги кине крилјата и ги фрла, а тие долетуваат повторно на неговата тимба како исечени глави на мачките; како топки скокаат од неговото теме. пастир е гневен што паѓа врз телото на нешковски, ги кине градите и го фаќа срцето, го вади и го фрла долу, но веднаш сликата се пореметува како трансформер, а пастир тука раскинат влегува во кралски простории од типот борџија или лувр, каде владее разврат на курви и политичари и расфрлано овошје на сите страни, а ликот од сликата на делакроа „слободата ги води луѓето” му приоѓа на пастир:
повели, му вели таа.

пастир гледа во акт црно убаво женско тело. ги соблака панталоните и ‚ ги нуди да се наметне, а револуцијата го зема копјето на слободата и му го пробива низ стомакот.
мачките се смеат, а влезот во седмиот круг го пречекува пастир со неколку брда хероин и кока. во просторијата мачките одат по брдата и шмркаат, а од таванот ја цеди пораката:„животот е мојот филм”, кампања за јадење дрога.

пастир се тресе ко да е на антарктик, копјето не може да го извади, а на мачките по малку им е досадно што пастир не е креативен, него чека да го однесе виорот.
бегемот му збори: пастир, подигни си ја свеста со уживање во дроги, што ти е човеку?

пастир трча со копјето кон мачките. промашува со шилото. мачките се смеат, а црна рака се појавува од нигде.

пастир ја прифаќа и е вовлечен во осмиот круг, каде што го пречекува мефистофел.

дали си ти македонија(?), прашува мефистофел.
пастир изненаден, одговара со подигнат показалец кон црниот привид: ти си македонија!

нормално дека ја сум македонија, кажува мефистофел и се ваља од смеа на таквата глупо налудничава и глупа фраза, му го одделува телото од духот и го шутира по скалите надолу; го голта духот на пастир, а неговот тело е фрлено на наредната скала од површинскиот коп на рудникот пекол.

Тина Иванова, Раскази

НИ ВАМУ НИ ТАМУ

Морам да го напишам. Ова е нешто кое одамна ме притиска длабоко одвнатре. Дури ми доаѓа до врвот на дебелото црево. И тоа многу силно, како да сум изела вжештена тула или хамбургер од „Седмица“, што е исто. Или, некое суштество ме демне да излезе што поскоро надвор. Можеби никој нема да го прочита. Мене ми е сеедно.

Всушност и не морам да пишувам ништо, но ме посоветуваа дека треба, не затоа што сум писател, а не сум, туку како дел од некоја нова болничка терапија која неодамна ја спроведоа психијатрите.

Една лебарка, гнасна, ладна, ми помина на грбот. Се почешав. Се зачудив што не се згадив. Ја погледнав со мртвило на лицето како заминува во страв. Од мојот прозорец ги гледав лулашките сместени спроти бензинската на улицата „Орце Николов“. Две близначиња девојчиња се степаа кое од нив прво да седне на едната лулашка. Другата беше скршена, се разбира. Се уште ми ѕвони во ушите врисокот на едното дете. Но, и врисокот на сиромаштијата, на бедата. Неа секаде ја има. Не можам да размислувам за светот, можам за себе си и за нешто околу себе. Тоа го научив од Миро.

За формата. Незнам дали ова нешто кое го пишувам ќе биде роман, раскази, збирка поезија, проза или нешто сосема петто. Мразам форми и дефинирање. Не читам прирачници, не знам како нешто треба да се прави според некакви правила, кодови, теркови, методи. Во школо не учеа дека формата може да делува кај човекот смирено или динамично, дека статичните форми, како што се квадратот, триаголникот, правоаголникот или аглестите слободни форми, делуваат смирено, а дека тркалезните форми се динамични. Смирено или динамично. Трето нема. Во музиката, композицијата може да биде во форма на соната, кончерто, свита. Може ли нештата да немаат форма? Изгледа се има форма. Па, дури и тоа што ни се чини дека нема. Само треба да се смислат повеќе имиња за нејзините контури.

Мојата пријателка Правда вели дека е борец за слобода. И јас. Но, под тоа разбирам креативност, сакам да летам надвор од границите, да ги рушам бариерите наметнати од некого поради нешто. Иако, креативноста па и никогаш не зависела од слободата. Мислам дека слободата доаѓа на крајот од еден креативeн пат. Не, слобода не постои. Дури и на крајот, сосема си заробен. Но, мене пак ми е сеедно. Во книгите, во музиката, во сликите, во ништо никогаш не сум обрнала внимание дали има расплет, заплет, рефрен, строфа, крај, почеток. За мене е важна емоцијата. Она што го нарекуваме љубов на прв поглед.
Ми мириса на исушена земја. Изгледа сум заборавила да ја навадам и онаа малку трева што остана од нашиот бетонски двор. Да, бетонски, ама во среде со трева која за чудо, расте на депресивен осој. Сенката што не му дава на сонцето да испушти ниту еден зрак во ниту еден дел од денот ме направи мрачна.

А, сонцето денеска силно печеше. Ми се заврте во главата од топлината. Сепак, продолжив да читам на заѕиданата тераса. Убаво ми е, што за мене е ретко. Пушам цигара, пијам кафе. Го слушам Морисеј. Гледам во двајцата полуизлупени панкери кои го запоседнале графитот на мојата зграда. Панкери или хипици, не знам. Личат на панкери во фризурите, а главниот симбол им е цвеќе кој ги поврзува меѓу усните. Како и да е, и првото и другото секогаш ме асоцираат на револуција. На промена, на новитети, на разбивање на стварноста.

Едното од близначињата падна. Позната глетка, си ја пукна аркадата, а другото остана занемено да се лула на полуискршената лулашка, додека мајката и таткото го однесоа ова првово во болница. Сара остана сама. Сфатив дека така се вика кога се расправаа. Не можев да дочекам да видам што ќе се случи, ама се запрашав: „Какви родители?“ Од паниката остана само немо чкрипење на рѓосано железо. И одвреме-навреме звук од детско цимолење.

„Сигурно ќе си ја земат, кога ќе се сетат“, си реков.

Требаше да ме однесат во болница. На одделението за психијатрија на лечење, ама ми рекоа да изберам - да пишувам, или да ги следам нивните тактики за да ми биде подобро. Се одлучив на првата варијанта. Затоа и го пишувам ова нешто. Покрај сопственото чувство дека треба да го исплукам шлајмот од моиве гради.

Слики: Joyce Ho

Наградата за најдобар прозен дебитантски ракопис Новите! изнесува 1000 евра и објавување на книгата во едицијата „Катапулт“.

Спонзор на наградата е Комерцијална банка А. Д Скопје.

Досегашни добитници на наградата Новите! се: Алекс Букарски, Галијана Маркова, Дозгулпмус, Ненад Јолдески и Иван Шопов.