Белата гарда

ПРВ ДЕЛ

I

Голема и страшна беше годината 1918 од раѓањето Христово, втора од почетокот на револуцијата. Лете изобилуваше со сонце, а зиме со снег и особено високо на небото стоеја две ѕвез­ди: пастирската ѕвезда – вечерната Венера и црве­ниот треперлив Марс.

Но деновите, и во мирни и во крвави времиња, летаат како стрела, па младите Турбинови не за­бележаа како, во силен мраз, пристигна белиот и суров декември. О, елов дедо наш, блескав од снег и среќа! Мајко, светла кралице, каде си?

Една година откако ќерката Елена се венча со капетанот Сергеј Иванович Талберг, истата седми­ца, кога најстариот син, Алексеј Васиљевич Тур­бин, по тешките походи, службата и несреќите, се врати во Украина, во Градот, во родното гнездо, го симнаа белиот ковчег со телото на мајка им по стрмниот Алексеевски Спуст кон Подол, во малеч­ката црква Свети Никола Добриот на друмот.

Беше мај кога ја чатеа, вишновите и багремо­вите дрвја сосема ги имаа покриено шилестите прозорци. Отец Александар, кој се препнуваше од тага и збунетост, беше облеан во блесоци и искри од златестите оганчиња, додека ѓаконот, со виоле­тови лице и врат, cиот нагрнат во ковано злато до врвовите на чкрипливите чизми, мрачно ги мрмо­реше прошталните зборови за мајката што ги на­пушташе своите деца.

Алексеј, Елена, Талберг, Ањута – која порасна во домот на Турбинови – и Николка, зашеметен од смртта на мајка си, со перчето коса надвисното над десната веѓа, стоеја покрај нозете на стариот кафе­никав светец Никола. Светлосините очи на Никол­ка, сместени на двете страни од долгиот птичји нос, гледаа збунето и изнемоштено. Напати ги креваше кон иконостасот, кон сводот на олтарот потонат во полумрак, каде што се возвишуваше тажниот и за­ гадочен старец Бог и трепкаше. Зошто ваква казна? Неправда? Зошто требаше да им ја земе мајка им ток­му сега кога сите се собраa, кога размекна животот?

Одлетувајќи кон црното распукано небо, Бог не даваше одговор, а Николка сè уште не знаеше дека сѐ бидува онака како што треба да биде и дека сето тоа води кон подобро.

* * *

Многу години пред смртта, во куќата бр. 13 на Алексеевскиот Спуст, покрај калиевата печка во трпезаријата се топлеа и растеа малата Елена, најстариот Алексеј и малечкиот Николка. Колку често се читаше Саардамскиот дрводелец од ус­витената површина на калиевата печка, часовни­кот свиреше весел танец и секогаш, кон крајот на декември, мирисаше на боровина, а разнобојниот парафин гореше на зелените гранчиња. Како од­говор на бронзениот часовник што отчукуваше во весел ритам и стоеше во спалната соба на мајка им – која сега ѝ припаѓаше на Елена – во трпезаријата отчукуваше црниот ѕиден часовник небаре беше ѕвоно на кула. Татко им гo имаше купено одамна, кога жените носеа смешни ракави надуени кај рамениците. Таквите ракави исчезнаа, времето летна како искра, почина таткото професор, сите порас­наа, а часовникот остана ист како и претходно и отчукуваше небаре беше ѕвоно на кула. Сите беа толку свикнати на овој часовник, што, ако по не­ кое чудо го снемаше од ѕидот, ќе тагуваа небаре им умрел сопствениот глас и со ништо не може да се пополни празното место. Но часовникот, за среќа, беше бесмртен, бесмртен беше и Саардамскиот дрводелец и холандските плочки на калиевата печ­ка, животворна и топла како камен на мудроста, во најтешките времиња.

Печката, мебелот од старо црвено кадифе, креветите со блескави копчиња, изветвените теписи, шарени и темноцрвени, со сокол на раката на Алексеј Михајлович, со Луј XIV, кој се излежува на брегот на свиленото езеро во рајската градина, тур­ските теписи со чудни орнаменти на источниот крај, кои му се причинуваа на малиот Николка во буни­лото од шарлахот, бронзената ламба под абажур, најубавите ормани на светот со книги што мирисаат на таинствена стара чоколада, со Наташа Ростова, Капетановата ќерка, позлатените чаши, среброто, портретите, завесите – сите седум полни и прашли­ви соби во кои пораснаа младите Турбинови, сето ова им го остави мајка им во најтешките времиња и, веќе губејќи го здивот и премалувајќи, се припива­ше до раката на расплаканата Елена и велеше: „Сложно... да живеете“.

* * *

Но како да се живее? Како да се живее?

Алексеј Васиљевич Турбин, најстариот, кој беше млад лекар, имаше дваесет и осум години. Елена имаше дваесет и четири. Нејзиниот маж, капетанот Талберг – триесет и една, а Николка – седумнаесет и пол години. Судбината си поигра со нив токму кога требаше најмногу да им даде. Одамна веќе почна да вее од север, и да дува, и да носи, и да не престанува, и колку подалеку, толку полошо. Најстариот, Алексеј, се врати во родниот град веднаш по првиот удар што ги потресе пла­нините над Днепар. Сите мислеа дека сето ова ќе престане и ќе започне оној живот за кој се раскажу­ва во слатките книги, а тој не само што не започну­ваше туку стануваше сѐ пострашен и пострашен. На север вееше и вееше снежната виулица, а тука, под нозете, глуво татнеше и виеше вознемирената утроба на земјата. Осумнаесеттата година се при­ближуваше кон крајот и од ден на ден изгледаше сѐ пострашно и понакострешено.

* * *

Ѕидовите ќе се срушат, ќе одлета вознемире­ниот сокол од белата ракавица, ќе згасне огнот во 13 бронзената ламба, а Капетановата ќерка ќе ја из­горат во печката. Мајка им им рече:

„Живејте!“

Но тие ќе мораат да се мачат и да умираат.

Еднаш во самракот, набргу по погребот на мајка им, Алексеј Турбин му пријде на отец Александар и му рече:

„Да, тажно е кај нас, оче Александар. Тешко е да се заборави мама, а покрај тоа и времево е мно­гу тешко... Тукушто се вратив, си мислев ќе си го средиме животот, и еве...“

Замолче и, седнат покрај замрачената маса, се замисли и погледна во далечината. Гранките во црковниот двор ја имаа прекриено и куќaрката на отецот. Се чинеше дека зад ѕидовите на тесниот кабинет заѕидан во книги започнува распролете­на, таинствена и непрегледна шума. Градот, како и секоја вечер, придушено бучеше и мирисаше на јоргован.

„Што да се прави, што да се чини“, збунето промрморе отецот (секогаш се збркуваше кога тре­баше да разговара со луѓето). „Божја волја“. „Можеби сето ова еден ден ќе заврши? Ќе биде ли подобро потоа?“ неодредено праша Алексеј. Отецот се помрдна во фотелјата. „Тешко време, тешко, нема што“, промрморе тој. „Но не смее да се паѓа во очај“.

Потоа, извлекувајќи ја белата рака од темни­от ракав на мантијата, одеднаш ја стави врз купот книги и ја отвори најгорната, каде што беше вмет­нат шарен везен бележник.

„Не треба да се паѓа со духот“, проговори збу­нето, но некако убедливо, „голем грев е да се паѓа со духот... Иако ми се чини дека искушенија ќе има уште. И тоа како ќе има големи искушенија“, збо­руваше сè поуверено. „Знаете, јас во последно вре­ме постојано сум над книгите, стручни, се разбира, најмногу теолошки“.

Ја поткрена книгата, така што последниот зрак светлина низ прозорецот падна врз страницата и прочита:

„Третиот ангел ја излеа чашата своја во реките и во изворите водни, и тие се претворија во крв“.

Превод од руски: Мирјана Наумовски
Слики: Андреа Фиорино

Извор: Белата гарда, Бегемот, Скопје, 2016.