Скандалот Убер

Протечени доверливи документи ја открија внатрешната приказна за тоа како технолошкиот гигант Убер ги прекршувал законите, ја мамел полицијата, го експлоатирал насилството врз возачите и тајно лобирал до владите за време на својата агресивна глобална експанзија.

Невиденото протекување до „Гардијан“ на повеќе од 124.000 документи ги разоткрива етички сомнителните практики што ја воделе трансформацијата на компанијата во еден од најпознатите извозни производи на Силиконската долина.

Протечените документи опфаќаат период од пет години кога Убер беше управуван од ко-основачот Тревис Каланик, кој се обидувал да ги наметне услугите за такси превоз во градовите низ целиот свет, дури и ако тоа значело кршење на законите и на регулативите за такси превоз.

За време на жестоката глобална реакција, податоците покажуваат како Убер се обидувал да ја зајакне поддршката со дискретно додворување на премиерите, претседателите, милијардерите, олигарсите и медиумските барони.

Протечените пораки сугерираат дека директорите на Убер немале заблуди околу фактот дека компанијата работела противзаконски, при што еден од директорите се шегувал дека се претвориле во „пирати“, а друг признал: „Просто сме нелегални“.

Збирот документи, со распон од 2013 до 2017 година, вклучува повеќе од 83.000 мејлови, пораки на iMessages и на WhatsApp, вклучувајќи често искрени и необработени комуникации помеѓу Каланик и неговиот врвен тим директори.

Во една размена, Каланик ја отфрла загриженоста на другите директори дека испраќањето на возачите на Убер на протест во Франција ги изложува на ризик од насилство од страна налутите противници на такси индустријата. „Мислам дека вреди да се ризикува“, возвратил тој. „Насилството гарантира успех“.

Во изјава, портпаролот на Каланик вели дека тој „никогаш не предложил дека Убер треба да го искористи насилството на сметка на безбедноста на возачот“ и дека „секакво сугерирање дека тој бил вклучен во таква активност би била целосно лажна“.

Француски таксисти протестираат против приватните услуги за изнајмување како што е Убер.

Протечените документи содржат и текстови меѓу Каланик и Емануел Макрон, кој тајно ѝ помагал на компанијата во Франција додека бил министер за економија, дозволувајќи му на Убер чест и директен пристап до него и неговиот персонал.

Макрон, францускиот претседател, се чини дека направил извонредни напори за да му помогне на Убер, дури и информирајќи ја компанијата дека посредувал во таен „договор“ со нејзините противници во францускиот кабинет.

Приватно, директорите на Убер изразувале едвај прикриен презир кон другите избрани функционери помалку приемчиви за бизнис моделот на компанијата.

Откако германскиот канцелар Олаф Шолц, кој во тоа време бил градоначалник на Хамбург, им возвратил на лобистите на Убер и инсистирал на исплаќање минимална плата на возачите, еден извршен директор во разговор со колегите го нарекол „вистински комичар“.

Кога тогашниот потпретседател на САД, Џо Бајден, поддржувач на Убер во тоа време, задоцни на состанокот со компанијата на Светскиот економски форум во Давос, Каланик му испратил порака на колегата: „Моите луѓе го известија дека секоја минута што доцни му е минута помалку со мене“.

По средбата со Каланик, Бајден се чини дека го изменил својот подготвен говор во Давос за да реферира на извесен извршен директор чија компанија ќе им даде на милиони работници „слобода да работат онолку часови колку што сакаат, да управуваат со сопствените животи како што сакаат“.

„Гардијан“ водеа глобална истрага за протечените датотеки на Убер, споделувајќи ги податоците со медиумските организации ширум светот преку Меѓународниот конзорциум на истражувачки новинари (ICIJ). Повеќе од 180 новинари во 40 медиуми, вклучувајќи ги „Ле Монд“, „Вашингтон Пост“ и „Би-Би-Си“ во наредните денови ќе објават серија истражувачки извештаи за технолошкиот гигант.

Во изјавата како одговор на протекувањето, Убер призна дека направиле „грешки и погрешни чекори“, но и дека компанија е трансформирана од 2017 година под водството на нејзината сегашна извршна директорка, Дара Косровшахи.

„Не сме се правдале и нема да се правдаме за минатото однесување кое очигледно не е во согласност со нашите сегашни вредности“, се вели во изјавата. „Наместо тоа, бараме од јавноста да не’ суди според она што го направивме во последниве пет години и што ќе го направиме во годините што доаѓаат“.

Портпаролот на Каланик рече дека иницијативите за проширување на Убер биле „водени од над сто лидери во десетици земји ширум светот и во секое време под директен надзор и со целосно одобрение на тврдокорни правни политики и групи за усогласеност на Убер“.

Таксисти го блокираат Вајтхол за време на протестот против одлуката да му се даде дозвола на Убер за работа во Лондон во 2016 година

„Прифатете го хаосот“

Протечените документи покажуваат што стои зад кулисите на методите што Убер ги користеше за да ги постави темелите на својата империја. Како една од најголемите платформи за работа во светот, Убер сега е компанија од 43 милијарди, реализирајќи приближно 19 милиони патувања дневно.

Досиејата ги опфаќаат операциите на Убер во 40 земји за време на периодот во кој компанијата стана глобален џин, пробивајќи ги својите услуги за такси-транспорт во многу градови во кои сè уште работи денес.

Од Москва до Јоханесбург, поддржани со невидено финансирање со ризичен капитал, Убер силно субвенционирале патувања, привлекувајќи возачи и патници кон апликацијата со стимулации и модели на цени кои не биле одржливи.

Убер ги подривал воспоставените пазари за такси превоз и вршел притисок врз владите да ги променат законите за да помогнат во трасирање на патот за модел на работа базиран на апликации и економија базирана на „тезги“, кој оттогаш се прошири низ целиот свет.

Во обид да ги смири жестоките реакции против компанијата и да ги добие промените на законите за такси индустријата и работната сила, Убер планирале да потрошат извонредни 90 милиони долари во 2016 година за лобирање и односи со јавноста, стои во еден документ.

Нивната стратегија често вклучувала заобиколување на градските градоначалници и транспортните власти и одење директно до седиштето на власта.

Покрај средбата со Бајден во Давос, директорите на Убер се среќавале лице в лице со Макрон, со ирскиот премиер Енда Кени, со израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху и со Џорџ Озборн, тогашниот канцелар на Обединетото Кралство. Белешка од состанокот го прикажува Озборн како „силен застапник“.

Во изјава, Озборн вели дека експлицитна политика на владата во тоа време била да се среќава со глобални технолошки фирми и да ги „убедува да инвестираат и да отвораат работни места во Британија“.

Додека средбата во Давос со Озборн била јавно објавена, податоците откриваат дека шест министри од кабинетот на ториевците на ОК имале необјавени состаноци со Убер. Не е јасно дали состаноците требало да бидат објавени, со што се разоткрива конфузијата околу тоа како се применуваат правилата за лобирање во ОК.

Документите укажуваат на тоа дека Убер била вешта во пронаоѓањето неофицијални патишта до власта, применување влијание преку пријатели или посредници или барање средби со политичари на кои не биле присутни помошниците и службениците. Тие ја прикажуваат поддршката од моќни фигури во места како Русија, Италија и Германија, нудејќи им високи финансиски удели во стартапот и претворајќи ги во „стратешки инвеститори“. Исто така, Убер, во обид да ги обликува политичките дебати, им плаќала на истакнати академици стотици илјади долари за да прават истражувања што ги поддржувале тврдењата на компанијата за придобивките од нејзиниот економски модел.

Тревис Каланик зборува со студенти во Мумбаи во 2016 година.

И покрај добро финансираната и напорна операција за лобирање, напорите на Убер имале мешани резултати. На некои места Убер успевала да ги убеди владите да ги променат законите, со трајни ефекти. Но, на други места, компанијата се наоѓала блокирана од воспоставените такси-индустрии, победена од локалните такси-ривали или добивала отпор од левичарските политичари кои едноставно одбивале да попуштат.

Соочени со отпор, Убер се обидувала да го сврти тоа во своја корист, искористувајќи го за да го претстави наративот дека нејзината технологија ги нарушува застарените транспортни системи и повикувајќи ги владите да ги реформираат законите.

Додека Убер ја лансирала својата работа низ Индија, главниот извршен директор на Каланик во Азија ги повикал менаџерите да се фокусираат на поттикнување на растот, дури и кога „пожарите почнуваат да горат“. „Знајте дека ова е нормален дел од бизнисот на Убер“, рекол тој. „Прифатете го хаосот. Тоа значи дека правите нешто значајно“.

Се чинеше дека Каланик го применувал тој етос во јануари 2016 година, кога обидите на Убер да ги наруши пазарите во Европа доведоа до лути протести во Белгија, Шпанија, Италија и Франција од страна на таксистите кои се плашеа за својата егзистенција.

Среде такси штрајковите и немирите во Париз, Каланик им наредил на француските директори да возвратат со охрабрување на возачите на Убер да организираат контрапротест со масовна граѓанска непослушност.

Предупреден дека со тоа ризикува возачите на Убер да бидат изложени на ризик од напади од „екстремно десничарски насилници“ инфилтрирани во такси протестите, се чини дека Каланик инсистирал на тоа. „Мислам дека вреди“, рекол тој. „Насилството гарантира успех. И мора да им се даде отпор, нели? Се согласувам дека мора да се размисли за вистинското место и време“.

Одлуката да се испратат возачите на Убер на потенцијално нестабилни протести, и покрај ризиците, е конзистентна со она што еден висок поранешен извршен директор го наведе за „Гардијан“ како стратегија за „вооружување“ на возачите и искористување на насилството врз нив за да се „одржи контроверзноста “.

Тоа е своевиден прирачник што, според протечените мејлови, бил повторен во Италија, Белгија, Шпанија, Швајцарија и Холандија.

Кога маскирани луѓе, за кои било објавено дека се гневни таксисти, се свртија против возачите на Убер со бришачи и со чекан во Амстердам во март 2015 година, вработените во Убер се обидоа да го свртат тоа во своја полза за да добијат отстапки од холандската влада.

Возачите-жртви беа охрабрени да поднесат полициски извештаи, кои беа споделени со „Де Телеграф“, водечкиот холандски дневен весник. „Утре ќе бидат објавени без наше споменување, на насловната страница“, напишал еден менаџер. „Ќе ја одржуваме приказната за насилството неколку дена пред да понудиме решение“.

Портпаролот на Каланик ја доведе во прашање автентичноста на некои документи. Таа рече дека Каланик „никогаш не предложил дека Убер треба да го искористи насилството на сметка на безбедноста на возачот“ и дека секое сугерирање дека тој бил вклучен во таква активност би била „целосно лажна“.

Портпаролот на Убер исто така ги призна грешките од минатото во односот на компанијата кон возачите, но рече дека никој, вклучително ни Каланик, не посакувал насилство врз возачите на Убер. „Има многу нешта што нашиот поранешен извршен директор ги рече пред речиси една деценија што ние сигурно не би го одобриле денес“, рече таа. „Но, една работа за која знаеме и сме сигурни е дека никој во Убер никогаш не бил среќен поради насилство врз возач“.

Демонстрант на протестите против Убер во Париз

„Прекинувач за исклучување“

Возачите на Убер несомнено беа цел на злобни напади, а понекогаш и убиства од страна на бесни таксисти. А такси-апликацијата во некои земји се најде во борба со воспоставените и монополизирани такси флоти кои негуваа пријатни односи со градските власти. Убер често ги карактеризираше своите противници на регулираните такси пазари како „картели“.

Сепак, приватно, директорите и персоналот на Убер се чини дека немале сомнеж во честопати непријателската природа на сопственото работење.

Во интерни мејлови, персоналот се осврнува на „поинаку правниот статус“ на Убер или други форми на активно непочитување на прописите, во земји како Турција, Јужна Африка, Шпанија, Чешка, Шведска, Франција, Германија и Русија.

Еден висок извршен директор напишал во мејл: „Ние не сме легални во многу земји, треба да избегнуваме да даваме антагонистички изјави“. Коментирајќи ја тактиката што компанијата беше подготвена да ја примени за „да се избегне извршување“, друг извршен директор напишал: „Официјално станавме пирати“.

Наири Хордаџијан, шефот за глобални комуникации на Убер, уште подиректно го кажал тоа во порака до колега во 2014 година, во време на напорите да се затвори компанијата во Тајланд и во Индија: „Понекогаш имаме проблеми затоа што, па, просто сме нелегални“. Контактиран од Гардијан, Хордаџијан одбил да коментира.

Портпаролот на Каланик ги обвини новинарите за „наметнување лажната агенда“ дека тој „уредувал незаконско или несоодветно однесување“.

Портпаролот на Убер вели дека кога започнале да работат „регулативите за споделување на возење не постоеле никаде во светот“ и дека законите за транспорт биле застарени за тековната ера на паметни телефони.

Низ целиот свет, полицијата, транспортните службеници и регулаторните агенции се обидоа да го запрат Убер. Во некои градови, официјалните лица ја симнуваа апликацијата и повикува возења за да ги спречат нелиценцираните патувања со такси, казнувајќи ги возачите на Убер и задржувајќи им ги автомобилите. Канцелариите на Убер во десетици земји беа постојано претресувани од властите.

Наспроти оваа заднина, Убер развила софистицирани методи за да го спречи спроведувањето на законот. Еден бил внатрешно познат во Убер како „прекинувач за исклучување“. Кога била вршена рација во канцелариите на Убер, директорите на компанијата френетично испраќале инструкции до персоналот за ИТ за да го прекинат пристапот до главните податочни системи на компанијата, спречувајќи ги властите да соберат докази.

Протечените документи предлагаат дека оваа техника, одобрена од адвокатите на Убер, била употребена најмалку 12 пати за време на рациите во Франција, Холандија, Белгија, Индија, Унгарија и Романија.

Портпаролот на Каланик изјави дека таквите протоколи како „прекинувачот за исклучување“ се вообичаена деловна практика и не се дизајнирани да ја попречуваат правдата. Таа рече дека протоколите, кои не ги бришеле податоците, биле проверени и одобрени од правниот оддел на Убер, а поранешниот извршен директор на Убер никогаш не бил обвинет во врска со попречување на правдата или поврзано дело.

Портпаролот на Убер изјави дека софтвер за скривање никогаш не требало да биде користен за да се спречи легитимното регулаторно дејство“ и дека престанале да го користат системот во 2017 година, кога Косровшахи го замени Каланик како извршен директор.

Друг директор за кој протеченте документи сугерираат дека бил вклучен во протоколите за „прекинувач за исклучување“ е Пјер-Димитри Гор-Коти, кој раководеше со операциите на Убер во западна Европа. Тој сега раководи со Убер Eats и седи во 11-члениот извршен тим на компанијата.

Гор-Коти во изјава вели дека жали за „некои од тактиките што се користеа за да се добијат регулаторни реформи за споделено возење во раните денови“. Од оваа перспектива, вели тој: „Бев млад и неискусен и пречесто прифаќав упатства од претпоставените со сомнителна етика“.

Политичарите сега се соочуваат и со прашања за тоа дали прифаќале упатства од директорите на Убер.

Кога еден службеник на француската полиција во 2015 година забрани една од услугите на Убер во Марсеј, Марк МекГан, главниот лобист на Убер во Европа, Блискиот Исток и Африка, се свртел кон сојузникот на Убер во францускиот кабинет.

„Лично ќе го разгледам ова“, одговори Макрон. „Во овој момент, да останеме смирени“.