Задоцнетиот подарок

И талкаше, талкаше по осветлените улици, запираше под ламбите, се џареше во роењето на снегулките, ја отвораше устата како во детството и го плазеше јазикот под боцкавите ледени капки. До полноќ преостануваше уште еден час, а ретките минувачи дури не го ни погледнуваа - градот беше преполн со скитници и чакнати луѓе.

И талкаше обземен од необична радост дека градот му припаѓа со сите свои улици, ненадејни крстопати, зафрлени безистени и топли шахти. Можеше да изработи цела една топографија на клошарењето.

Одмина една продавница за телевизори. Немаше навика да се загледува во излози, и токму свртуваше кога нешто го запре. Продавницата, се разбира, беше затворена, добро осветлена, но еден од телевизорите во излогот беше вклучен, и она што го ѕирна со крајот на окото истовремено му се причини и необично и познато. Го забави чекорот. Се врати... Од телевизорот зрачеше истата улица, од истата таа вечер, и тој беше во кадарот. Човекот од екранот си ја извади раката од џебот заедно со него. Се исплаши дека одново споулавува. Се немаше видено долго време. Излитена бунда, да, тоа беше неговата бунда, скината точно таму, малку над лактот. Ја подигна раката над брадата, не знаеше дека е толку густа. Оној од телевизорот го повтори истото движење. Тргна чекор-два наназад, фигурата од екранот чиниш се смали. Се приближи. Сега беше во фокусот. Се приближи уште повеќе, речиси го залепи носот врз стаклото од излогот. Целиот телевизор се исполни со малку подгрбавен нос, вцрвенет од студот, и густа брада. Се гледаа дури и снегулките по неа. Се сврте наоколу.

Сигурно наближува полноќ. Оваа Нова година е поинаква и речиси не се наѕира ниту еден човек во близина. Никој не снима. Ниту демне со камера. Сигурно некаде се кријат. Го снимаат скришум зад аголот и си гледаат сеир. И сите во домовите сега ги вклучуваат телевизорите и си гледаат сеир. Оваа мисла го порази. Го снимаат! Неколку милиони го следат секое негово движење. Очекуваат да видат што ќе стори. Да избега? А дали навистина се неколку милиони? Не можеше да се одлепи од местото. Лепилото од толку многу очи го држеше пред телевизорот. Имаше чувство дека ако се оттргне, ако само за секунда излезе од кадарот, ќе се стопи како снегулка. Нешто сепак требаше да се стори. Оние очи чекаат. Почна трескаво да се спаструва. Се обиде да го закопча единственото преостанато копче макар што знаеше дека нема да успее, зашто иликот одамна беше распорен и тоа слободно се лизгаше. Неволно ја измазни брадата, помина со раката по косата. Дури благо се сврте надесно, за да го прикрие распореното место над лактот.

Доброоо... Штом решиле да се занимаваат токму со него во последната ноќ од векот. Кога си немаат друга разонода. Токму со него. Никогаш, и за време на оној живот, се немаше појавено на телевизија. Луѓето кои се јавуваат на екранот се од друг свет. Ех, потајно секогаш им завидувал. Дури си помислувал што ќе изјави ако го запрат случајно, ете тука, на улицата, оти нели секакви запираат, и му постават највообичаено прашање. На пример, дали сте задоволни од животот денес. Такви прашања поставуваат. Имаше подготвено најразлични варијанти како одговор. Никогаш не го запреа. А сега, во најважната ноќ, тој е ѕвездата на целата програма.

Претставете си - многу мажи и жени, затоплени соби, разговори, палави деца, многу пиење, свеќи, пластични елки, карамелизирани пуканки. И тој, умножен во секој дом. Да зборува, да почне да зборува, убаво да ги изриба. Да ги искара. Гадно да ги испцуе, како цел живот да пцуел во себе. Првиот збор што го изрече и самиот него го зачуди.

Ало... Има ли некој? Пауза. Глупости... Од кого ли чека одговор? Не, не, да проба поинаку!

Добра вечер на сите. Ова е последната ноќ од... Уф, ама ја стокми, како оние што ги читаат вестите секоја вечер. Не било баш лесно. Целиот гнев му се стопи. Беспомошно се обѕрна. Сомнително празна улица, ништо чудно ова да е декор.

Видете, јас сум... стојам тука, на улицата... не знам кој ме снима. Сигурно станува збор за грешка. Не знам како да ве забавувам. Ако во мигот ме гледа жена ми, всушност бившата жена... во суштина... ништо лошо... добар сум.

Сега ќе се опуштам и ќе смислам нешто смешно. Само една минутка. Нека пуштат реклама.

Се свртува со грб и го вади шишенцето од џебот, го подига, пивнува.

Е, сега е добро. И онака новогодишните програми беа многу досадни. Е па да, си беа досадни. Како малечок многу сакав да влезам во телевизорот. Сакав да се мушнам внатре токму кога прикажуваа некој индијански филм и засекогаш да останам таму, во индијанскиот филм. Сега си велам, добро што не сум го сторил тоа оти индијанските филмови беа гедеерски, си спомнувате, нели. Имитации. И цел живот во некаква имитација, не оти поинаку... Можеби е тажно за Нова година. Јас сега ќе измислам нешто... Не, не, тој е малку непристоен за телевизија. А оној кога двајца еднојајчани близнаци си прават муабет во утробата на мајката и едниот вика, еј, како ли е надвор, каков ли ќе биде животот. Всушност, уплашен е. А другиот одвраќа: ебати... се извинувам... кој ќе ти каже, никој се нема вратено оттаму. Ех, не беше баш смешен.

Јас дури и не знам колку е часот. Можеби преостануваат неколку минути до дванаесет. И вие сега го чекате новогодишниот поздравен говор... Но никој не доаѓа. И мене не ме прекинуваат. Не знам... Нека пуштат музика. Нека претседателот дојде тука. Јас дури и камери не гледам. Бев прочитал дека веќе сѐ можат да снимаат од космосот. Си лета некоја станица и те снима, а ти не ни претпоставуваш. Си мислиш дека никој не те гледа, си талкаш или се обидуваш да украдеш весник од трафиката, а сепак те следат и снимаат. И ноќе гледаат. Имаат такви апарати. Некој расправаше дека дури и во нужникот ѕиркаат, се извинувам. Ако не ви е интересно, едноставно го исклучувате телевизорот. Не знам колку треба да зборувам. Ќе дојде ли некој да ме смени... Чесен збор, не знам. Само поминував оттука. Дури... не знам што да кажам. Да поздравам некого. Имам една стара тетка, на татко ми, Бог да го прости, сестра. Ама таа нема телевизор. Божеее, како ќе се радуваше мајка ми ако можеше да ме види. Е, се сетив на една новогодишна приказна. Ќе приседнам малку зашто тука е толку студено.

Кога бев малечок секоја Нова година на Дедо Мраз скришно му пишував по едно писмо за да ми донесе фотоапарат. Имавме еден сосед што цел ден шеташе со таков фотоапарат, со кожно ременче, и сликаше по свадбите. Многу сакав таков. Па пишував секоја година. И скришно одев да ги испратам писмата во градската пошта. Без марки, без ништо. Ниту еднаш не добив фотоапарат. Добивав пуловери, книги, топка, еднаш дури пиштол со каписли. Но јас сакав фотоапарат. Тоа го сакав, дури го сонував. Никому не кажував, но чекав. Веќе лепев марки на пликовите - и пак ништо. Она што најмногу го сакаш, никогаш не доаѓа. Ама не е така. Лошото е во тоа што не е така. Една зима - штотуку се вратив од касарната и веќе заборавив на фотоапаратот и на сѐ друго - останав сам за Нова година. Некој чукна на вратата, а јас никого немав покането. Отворам, и пред мене се нацрта еден Дедо Мраз. Брадата му беше пододлепена, му се гледаа ногавиците од панталоните. Вие ли сте, вели, тој и тој. Јас сум, велам. И тој брцнува во вреќата и вади еден фотоапарат, во кожна футрола со прерамка. Зенит, од старите. Истиот што некогаш го посакував. Ми го подаде и си замина. Стоев како чукнат. Истрчав да прашам кој го испраќа, но тој веќе беше исчезнал. Ех, можеби сум се испуштил некаде, во касарната има секакви зевзеци па можеби го испратиле за мајтап. Меѓутоа подарокот пристигна. Десет години подоцна. Десет години... Го држев во рацете и толку ми стана криво, ама толку криво. Седнав и рикав, рикав и не знаев зошто рикам. Зошто ли не го добив апаратот пред десет години. Зошто ми сега, што да му правам. Ако нешто не бидне веднаш кога го посакуваш, поарно ич да не биднува. Ете и сега. Цел живот никој не те погледнува, а камо ли да те сними, и баш на Нова година...

Пукотниците од балконите и огнометот се јавија одненадеж и му го прекинаа говорот. Тој разбра дека веќе настапил новиот век, но никој не доаѓаше да го смени. Беше должен да ја продолжи програмата. Имаше мисија. Ветерот засилуваше, снегот сега не паѓаше бавно, туку се виореше над тротоарот. Тој веќе не зборуваше, само стоеше и гледаше во екранот, му даваше лик на оној отспротива, го одржуваше како што се одржува оган што гасне.

Утрината, единствениот вклучен телевизор во излогот, од оние рекламните, со вградена камера, прикажуваше згрчен, преполовен човек со широко отворени очи. На улицата пред продавницата немаше жива душа.

Превод: Никола Маџиров
Цртежи: Шели Бејн

Извор: „И други приказни“, Темплум, 2006.