Дневниците на Патриша Хајсмит: секс, алкохол, депресија, но пишување пред сè

23.02.2023 14:55

Патриша Хајсмит: Автопортрет

Патриша Хајсмит (Форт Ворт, Тексас, 1921 - Локарно, Швајцарија, 1995), авторка на 22 романи и неколку книги со раскази, упорно се обидувала да избегне нејзините книги да бидат сместени во фиоки и да бидат „брендирани“ со етикетата „трилери“. Списанијата ја претставувале како ексцентрична писателка со цигара во забите, додека ги пишува страниците од "Странци во воз", "Цената на солта" или "Талентираниот господин Рипли" на машина за пишување, а во меѓувреме ја ублажува депресијата со алкохол, менува партнерки во потрага по љубов, искажува контроверзни ставови во несогласување со светот, и чува полжави како домашни миленици. Оваа неправда кон Хајсмит донекаде ја коригираа нејзините биографи, барем оние кои не го бараа коренот на сè во сложениот однос со нејзината мајка, а во средината на ноември оваа година излезе книгата "Патриша Хајсмит: Нејзините дневници. и тетратки 1941 - 1995 година", што дава најкомплетна слика досега за нејзината нежна личност, животот и делата.
Книгата „Патриша Хајсмит; Нејзините дневници и тетратки 1941 – 1995“ беше објавена во ноември 2021 година.
Дневниците на Патриша Хајсмит, од околу 8.000 страници (рачно напишани на англиски, но и со подолги пасуси на германски, француски, понекогаш италијански и шпански), го опфаќаат периодот од нејзината прва година на колеџот Барнард до нејзината смрт. Уредничката на изданието, Ана фон Планта, направила избор од дневниците и работните тетратки од речиси 1.000 страници, а овде пренесуваме неколку белешки од дневниците на Патриша Хајсмит.

За пишувањето

3 април 1948 година

Изнајмив машина за пишување и започнав, во добро расположение, уште еден крај на приказната за Comp. (месечникот Woman's home companion, ed. ed.). Тече. А сепак секој ден што минува - каде е пишувањето што го сакам? Го чувствувам во мене. Дали ќе бидам како оние безброј луѓе кои мислат дека се предодредени еден ден да напишат величенствени дела? А сепак, гледајќи ги, знам дека сум поинаква, и верувам во мојата сила - во мојата огромна потреба - каква воопшто не гледам кај нив. Она што ѝ го кажа јасновидецот на мајка ми во Њ. О. (Њу Орлеанс) ме прогонува: „Имаш едно дете - син. Не, ќерка. Требаше да биде момче, но тоа е девојче“. Насекаде околу мене среќни, безгрижни, благословени парови на Југот. Додворувањето е толку лесно, лесно на дофат, нивните тела толку среќни.

За Рипли

1 октомври 1954 година

Она што предвидував дека ќе го направам еден ден, го правам токму сега, токму во оваа книга (Том Рипли), односно го прикажувам недвосмислениот триумф на злото над доброто, уживајќи во сето тоа. На овој начин, потсвеста секогаш ѝ претходи на свеста, или на реалноста, како во соништата.

За алкохолот

25 август 1951 година

Зошто писателите пијат: тие мора милион пати да го менуваат својот идентитет во своите дела. Тоа е заморно, но пијалокот автоматски го прави тоа наместо нив. Во еден момент тие се крал, во друг убиец, бесчувствителен дилетант, страстен и опседнат љубовник; другите луѓе всушност повеќе сакаат да останат иста личност, да бидат на истата чистинка, цело време. (Од сите психолошки интриги на човечкиот вид, ова е најтешко разбирливо за уметниците.)

За хомосексуалноста

23 декември 1942 година

Кожата на Бафи е како добар пијалок, додека се лизга врз мојата како парче сатен... Бафи би сакала да ме има мене како единствена љубовница наместо нејзиниот сопруг. Можеби ќе ги задржиме нашите среди.

16 мај 1961 година

Хомосексуалците сакаат да бидат во меѓусебно друштво, не толку поради нивното заедничко сексуално отстапување од она што е општествено прифатливо, туку затоа што знаат дека сите тие поминале низ ист пекол, исти обвинувања, исти депресии - а оние што се среќаваат се оние кои преживеале. Оние кои не се тука се самоубија, или успеаја, или одлучија или беа подготвени да се прилагодат. Хомосексуалните пријателства или познанства може да се испостават како вештачки, тие всушност можат да бидат вештачки, но врската во основа останува: тие се и браќа и сестри по крв, поради тоа што го претрпеле.

За жените

7 август 1941 година

Жената никогаш, или многу ретко, е безнадежно вљубена во еден маж. Таа може со ладна глава да избира помеѓу маж со пари и маж без, помеѓу подобар татко и полош татко, кој можеби е позгоден. Затоа, главно затоа, жената има помала имагинација и е помалку страсна. Таа внесува помалку, и зема помалку. Сексот, според мене, треба да биде религија.

8 август 1963

Жените не еволуирале во иста смисла како мажите. Тие навистина (пред сè) сакаат маж и деца. Тие при своите постапки се раководат според оваа желба уште од многу рано, и ја исполнуваат. Па зошто тогаш целото тоа лелекање потоа? Останува на самите жени да си создадат работа, да видат каде се вклопуваат во светот на економијата и дали воопшто се вклопуваат. Би имало работа за жените доколку жените би давале и би можеле да се потпрат на она што го даваат, да дадат најголем дел од своето време и енергија на она што го бараат денешните работни места. Ако жената бара слободни денови во лето (долг одмор) за да ги помине со своите деца, тогаш ќе ѝ се довери сразмерно неважна работа. Нема право да бара подобро. Жените сè уште не прифатиле дека не можат сосема да ги вклопат домот и семејството со навистина напорна работа надвор од домот - освен ако немаат куќни помошници, како што имаат само некои од нив. Жените, за жал, се претставуваат како поинфантилни и понеспособни од кога и да е, додека се жалат на својата судбина во оваа 1963 година.

7 јуни 1973

Жени - тие веруваат дека манипулираат со другите луѓе. А всушност, тие се сè уште кукли, никогаш сами, никогаш подготвени да бидат сами, секогаш бараат господар, партнер, некој која навистина ќе им наредува и ќе ги насочува.

За љубовта и сексот

7 август 1941 година

Сексот според мене треба да биде религија. Јас немам други религии. Немам друг нагон за посветеност, кон нешто, а сите сакаме да се посветиме на нешто надвор од самите себе, покрај нашите најблагородни аспирации. Би можела да бидам мирна без да бидам исполнета. Можеби би ми било подобро во таков аранжман.

13 мај 1942 година

Да, можеби сексот е мојата тема во литературата - бидејќи најмногу влијае на мене - се манифестира преку воздржување и одрекување, можеби, но тоа е најдлабокото влијание, бидејќи дури и моите неуспеси се резултат на воздржување на телото и умот, т.е. , ограничување на сексуалноста.

24 септември 1943 година

Сексуалната љубов е единствената емоција која некогаш навистина ме допрела. Омраза, љубомора, дури и апстрактна посветеност, никогаш - освен посветеност на себе. Но, љубовта ме има допрено, го сакала јас тоа или не.

3 април 1963

Образецот на расправии и помирувања од првиот ден на врската (колку и да биле безначајни расправиите во тоа време) е шаблон кој со текот на времето ќе преовлада, можеби ќе се интензивира, ќе стане неподнослив, можеби. Приказната за М.Џ. (писателката Мери Џејн Микер, љубовница на Хајсмит во тоа време, белешка на уредникот) и јас. Назад на осакатениот почеток. Перење мозок. Ривалство помеѓу две жени од иста професија. Очајнички обиди едната да ѝ го понуди најдоброто на другата; и обиди на другата да ја зачува врската, по секоја цена. И во исто време вели: „Што сум јас во сево ова? Доволно сум паметна за да видам дека морам да се извлечам од ова“. Но, што е тоа „таму надвор“? Ист тип на врска со некој друг? Подобро е да се издржи и да се проба, велат сите брачни советници, сите психолози, кога зборуваат за хетеросексуалните врски.

17 мај 1973 година

Бракот е најлесниот начин да се избегне спиење со маж.

„Сите ние сме самоубијци под кожата“

1 октомври 1954 година

Среќата, за мене, е прашање на имагинација: во најсреќните моменти, додека лежам во кревет со шолја кафе, а можеби и со неделниот весник, можам за неколку секунди да се пренесам во мојот ум до мрачно расположение и очај. Заклучок на ова е она што навистина сакав да го истакнам: постоењето претставува несвесно елиминирање на негативното и песимистичкото размислување. Мислам, за да се преживее воопшто. И тоа може да важи за секого. Сите ние сме самоубијци под кожа и под површината на нашите животи.

16 октомври 1954 година

Имајќи ја во предвид мрзоволноста на партнерите кои ги избирав и, последователно, мојата лоша самодоверба, верувам дека овој недостаток на самопочит е делумно резултат на моите зли мисли, за убиството на мојот очув, на пример, кога имав осум или помалку години. Како и прифаќањето на табуата за хомосексуалноста, според моето разбирање, дури и на шест или осум години, кога не се осмелував да покажам љубов, и секако тоа продолжи да трае и во зрелоста, преку последиците од општествениот живот, чувството на вина. Тоа е, за жал, многу нејасно, бидејќи свесно ни најмалку не се срамам од мојата хомосексуалност, и да бев нормална, а со подеднакво изразена имагинација, веројатно хомосексуалноста би ми била многу интересна и би сакала да имам такво искуство.
И односот кон парите (и во дваесетите, на свој начин) и овој сегашниот, со претерано трошење и невнимание. А и кон храната сиве овие години. Оставам по едно парче од било што, живеам како стаорец. Непочитување на себеси. Недостаток на оброци во адолесценцијата, за да го привлечам вниманието на родителите, како и да се казнам себеси, поради сексуални мотиви итн.

1 јуни 1961 година

Поминав два часа читајќи ги своите стари дневници, од пред 16 години. Мојот живот е хроника на неверојатни грешки. Работи што требаше да ги направам, итн и обратно. Не е пријатно да се соочиш со тоа, а особено е непријатно да кога ќе сфатам дека и понатаму го правам истото, ако не и повеќе, додека се обидувам да ги применам лекциите од минатото. Кое е решението? Избегнувај садисти. Не покажувај силни емоции кога ги имаш. Сè играј внимателно, со намера да се зачуваш. Сето тоа ми е бескорисно. Не избегнувам ништо, покажувам сè што чувствувам, дури и без зборови. Ништо не играм внимателно, а најмалку од сè ќе се чувам кога ќе се најдам во емотивни ситуации.

За животот и смртта

3 април 1961 година

Секој ден, свесна борба да се зачува разумот, да се биде смирен кога некој не е, обид насмевката да делува спонтана, иако повремено е и искрена. Борба да се биде како сите други – никогаш нервозен, никогаш зафатен, никогаш сомнителен, никогаш меланхоличен.

29 мај 1961 година

Зошто служи животот? Еве ја бесцелноста и безнадежноста што ги прогонува и ги обзема филозофите. Ако имам среќа, кога ќе се приближи темнината, а сетилата едно по едно ќе почнат да пропаѓаат, таму ќе стојат неколку пријатели, оние што ме познаваа. За тоа е животот. Не е важно дали некој ќе има деца и ќе го продолжи видот или семејната линија. Животот не е ништо друго освен надеж во врските. Пријателствата се најтрајните и навистина најдлабоките врски, иако луѓето често се измамени да мислат дека она сексуалното е најдлабоко. Тоа носи задоволство и ги менува емоционалните рамки, но не е.

19 февруари 1973 година

Мисли по прележан грип. За фактот дека скоро сите луѓе кои умираат во кревет, умираат на ист начин и во исто расположение - освен ако не се дрогираат. Постепено опаѓање на силата, безнадежност. Ретко може да се слушне дека некој покажува страв од смртта или било каква „борба“ против неа. Не останува премногу сила. Поинтелигентните луѓе можеби имаат по некоја интелигентна мисла повеќе од просечните во тие последни моменти, иако е потребна сила дури и за размислување, и се сомневам дека тогаш се случува некое многу важно размислување. Во суштина, интелектуалецот умира исто како простиот селанец.

7 јуни 1973 година

Музиката го докажува фактот дека животот не е реален. Радоста, одлучноста да се живее, доаѓа од разбирањето дека животот не е составен од реалности и оттука, дека не треба да се грижите за тој факт.

***

„Имагинацијата, тој скриен оптимизам, му е неопходен на писателот во сите фази на оваа груба игра. Некој вид на лудило е неопходен кога ќе се појави секоја логична причина за состојба на депресија или обесхрабрување... Можеби фактот дека можам да реагирам крајно мрачно ме спречува од тоа да станам психотична и ме држи само невротична... Денес работам сосема добро. Но свесна сум и за лудилото кое всушност ме одржува, а воопшто не ме прави порелаксирана или посреќна“.