Кога цветаа тиквите (фрагмент, 1)

19.
Се вратија туберкулозните. Ги нема веќе. Никој повеќе околу мене.
Самракот наоколу веќе добро се зафати. Патот помеѓу трњето и дрвјата се белее како да го посипале со брашно.
Чекам, сѐ понервозен. Од дланките просто ми плиска некаква ледена вода. Седам, ги тријам рацете од панталоните и сѐ почесто нешто ме копка: сепак да си одам? Можеби сепак да кренам раце? И – дали сум ова воопшто јас? Дали сум јас овој човек кој вечерва овде чека да убие некого?
Одеднаш, некаде на патот пред себе, зад некоја кривинка, слушам некакви гласови. Машки и женски. Зборуваат доста тивко, ама – наоколу тишина, сѐ одѕвонува.
Ослушнувам подобро и, ми се причинува, го познавам. Послушувам уште малку – зборуваат со прекини, час сосема тивко, час нешто погласно, понекогаш се насмевнуваат – и сега сум речиси сигурен.
Тој е.
Повеќе нема каде. Што е – тука е.
Клекнувам исчекувајќи и ѕурејќи низ шибјето пред себе – и одеднаш чувствувам дека бутовите и листовите ми треперат како некој да ми пуштил струја низ нозете. Се плашам од тоа. Уште еднаш фрлам око на патот – гласовите ми се сѐ поблиски – па брзо неколкупати длабоко воздивнувам и повторно седнувам. Удирајќи се со дланките, енергично, силно почнувам да правам масажа. Веднаш како малку да ме попушти. Потоа станувам и, сокриен онде, почнувам да потскокнувам. Ги тресам нозете. И веќе – многу подобро.

Тогаш на патот пред мене се појавија две фигури. Одат прегрнати. Веднаш го познавам по одот. Со онака широки рамена, а тесна половина, одонде ми изгледа многу висок. Но долгиот, мек, елегантен чекор – не може да ме измами.
Длабоко вдишувајќи, чекам да ми се приближат. Сега веќе сосема јасно го препознавам.
Уште еднаш вдишувам, па викам:
„Столе!“ Гласот – како малку да ми ѕвони.
Тие застанаа.
Шуштејќи низ шибјето, излегувам на патот.
„Столе“, велам, сега веќе доста мирно, речиси обично. „Дојдов, Столе.“
Апаш ме гледа, ми се чини, изненаден. Ги симнува рацете од женската и се оддалечува чекор настрана.
Најпосле како едвај да процеди:
„Здраво, Шампионе.“
Тоа потполно ме смири.
„Столе“, пак велам, „дојдов. Зарем не ме очекуваше?“
Нему како да му премина некоја сенка преку лицето. Замолкна за миг.
„Те очекував, Шампионе“, проговори, веќе веројатно ладен. „Знаев дека ќе дојдеш. Ама не мислев – вака рано.“ И успеа и да се насмевне.
„Зар е рано, Столе?“ прашувам. И упадливо погледнувам во девојката. Што бара таа тука?
Не ја гледам сосема добро, ама, ми се чини, некоја млада, нежна женска. И убава. Апаш никогаш не фаќаше гадни.
Тој сфати.
„Ајде ти“, ѝ вели, „оди. Јас ќе дојдам подоцна.“
Таа како малку да се изненади, како да отвори уста да каже нешто, но потоа веројатно почувствува дека тоа не е баш сосема паметно. Внимателно ме погледна, погледна во Апаш, па појде. И ни исчезна зад грб. Отиде по патот.

Столе и јас остануваме сами.
Се гледаме.
Не се променил многу. Само што, колку што можам да видам, е малку поблед. Дури некако изгледа и помлад.
„Па“, вели тој, „слушам дека си станал одличен. Си бил и прв на отвореното Звездино првенство.“
„Се случи“, велам.
Тој се поднасмевна:
„Финотијата секогаш ти била јака страна.“
„Ни ти“, велам, „не си сосема слаб што се однесува до тоа. А – кога веќе си толку добро информиран – сигурно си чул и за останатите работи. Знаеш што сѐ се случи?“
Тој вели:
„Знам.“ Замолчувам за миг.
„И ништо повеќе немаш да ми кажеш?“
Тој ме погледна како да не сум сосема здрав.
„А што сакаш да ти кажам?“
„Ништо. И не треба. Мајмун ми беше сосема добар за тоа.“
Столе се насмевна.
„Веќе мислев дека беше тој педер. Па ништо, ќе се видиме ние.“
„Се сомневам“, велам, Мајмун збриша некаде, не се знае каде. А и онака.“
„Што, Врапче, и онака?“
„Ништо особено, Апаш. Дојдов само малку да ти ја скинам главата. Па, мислам, нема да имаш можност да го бараш Мајмун. Иако тоа баш и не би била некоја штета.“
Тој се смешка:
„Така, значи?“
„Баш така. Можеш да запалиш ако пушиш.“
„Дозволуваш?“
„Аха.“
„Тоа, вака“, а и понатаму се смешка, „како последна желба?“
„Отприлика“, велам.
„Па, баш ти фала. Страшно ќе ме болеше курот без тоа.“
„Не знам тоа. Сепак запали.“

Тој преврте со очите.
„Ќе запалам јас, Врапче, после. Кога ќе бидам готов со тебе. И сега да ти кажам нешто: мислев дека ќе се сретнеме, ама ти сепак ме изненади. Уште никој, Врапче, не му се заканувал на Апаш. Ни некој подобар од тебе. Уште си ситен за мене. Заборави дека јас ти ја наместив првата риба; заборави дека и јас те учев како да се тепаш. Сега веќе си ми преку кур. Сега нема да те пуштам лесно.“
Се насмевнувам.
„Апаш, не ни дојдов за да ме пуштиш. Јас тебе нема да те пуштам. Запали си ти тутун кога ти велам, се плашам, ќе ти биде последен.“
„Врапче“, вели тој, и гледам дека се нервира, „навистина си ми преку кур. Никој мене досега не ми се заканувал така.“
„Ме боли, Апаш“, одговарам, „курот за тоа. Никој така не ти се заканувал зашто никој не ни можел. И никому не си му ја зацрнил куќата. Како мене. Запали тутун кога ти велам, додека уште имаш време. Нема да те чекам долго.“
Тој удри со тупаницата по бутот.
„Така и сестра ти ме нервираше!“
И – што ти е проклет човек. Веќе две години знаев за тоа. И да не ми признаеше Мајмун, ќе знаев! Само тој можеше да биде! А еве, сега, кога сам ми кажа, кога го чув тоа од негова уста, мене просто ми откажа мозокот, како некој да ме удрил со чекан во слепоочницата. Па сепак, значи, се случило. Сепак е можно!
Едвај некако успевам малку да се ослободам.
„Сигурно“, најпосле проговарам, „затоа и се убила, од јад што те нервирала.“
Бесен, тој речиси и не ме забележува. – Да ме удреше тогаш, ќе бев негов; со толкаво зло не можеш да се тепаш.
„Таа“, вели мојот Апаш, „беше будала, затоа и се уби! Да не ја пробушев јас, тоа ќе го направеше некој друг! Многу важно! Подобро јас отколку некоја будала.“
„Таа, се чини, не мислела така.“
„Затоа и помина така! Таа, Врапче, ќе ти кажам, беше згодна женска, нема што. Ама зарем малку такви има? Риба – риба. Па, можеби и ќе ја пуштев. Ама таа – речиси ќе ми ги ископаше очите! После речиси во гаќи отидов дома. Е па, чекај, мајката твоја помочана, не си ти појака од Апаш! Од инает не ја пуштив! Три часа ме мачеше, ама не ја пуштив.“

Мене пред очите ми трепери нешто црно.
„Во ред е, Столе. А сега само уште кажи ми што тоа требало да направи за да ја пуштиш. Кога би ја пуштил, Столе?“
Тој од тоа просто се збуни. Просто некако зјапна во мене.
Тоа потраја миг, па се насмеа.
„Па, ќе ја пуштев“, вели кикотејќи се, „кога ќе ја пробушам!“ Тоа беше бескрајно смешен виц. „Белки не ја влечкав од Божидарац за да ја пуштам!“
Замолкнав обидувајќи се да се средам. Размислував за тоа што уште да му кажам. Но, вреди ли тоа? Некаде далеку повторно ги чув жабите.
„Па, Столе, сега веќе ништо не треба да ми кажеш. Сега три глави да имаш, сите три би ти ги откинал. Повеќе немаш време за пушење.“
Тој се исклешти.
„Мислиш? Е тоа, Врапче, воопшто не е убаво од тебе. Туберкулозните умираат во лето, кога цветаат тиквите. Сега не е лето, Врапче.“
„Понекогаш, Апаш, се случува и тиквите да задоцнат. Твоите, очигледно, задоцниле.“
„Во ред, Врапче. Па тогаш, вади што имаш. Што имаш? Пиштол? Нож?“
„Немам ништо од тоа. Не заслужуваш некој да лежи робија заради тебе. А и тебе не ти препорачувам да вадиш нешто. На секакви ѓаволштини се научив во последно време.“
Тој ја стегна тупаницата. Помолча малку.
„Ни јас немам ништо, Врапче. Штета! Штета што бев толку глуп! Штета што веќе не те очекував. Мислев дека нема да те видам барем уште неколку месеци. А толку ќе ми беше сосема доволно.“
„Не е, Апаш, баш никаква штета.“
„И мислиш – немам никаква шанса?“
„Баш никаква.“
„Пази, Врапче, да не си се излажал.“
И веднаш ме удри.

Превод: Иван Шопов
Фотографиите се од филмот Raging Bull (Martin Scorsese, 1980)
Извор: Драгослав Михаиловиќ - Кога цветаа тиквите (Темплум, 2017)

Драгослав Михаиловиќ (1930-2023) — српски писател и академик, неодамна починат.
Во 1967 година ја објавил својата прва книга, збирката раскази „Фред, добра ноќ“. За книгата ја добил Октомвриската награда на градот Белград. Следната година се појавил романот „Кога цветаа тиквите“, кој постигнал голем успех. По мотивите на романот подоцна Михаиловиќ ја напишал и истоимената драма. Во 1975 година го објавил својот втор роман „Венецот на Петрија“ за кој следната година ја добил Андриќевата награда, а подоцна биле снимени и истоимениот филм и телевизиска серија. Миахиловиќ пишувал и радио-драми, изведувани на повеќе радио-станици во Србија и во странство. Автор е и на драмата „Скитниците пијат чај“, која се прикажувала на сцените на „Ателје 212“ во Белград и на Народниот театар во Прилеп.