Мајмуни

Овошје

Недофатлив е животот и само
во спомените ги открива своите црти,
само во непостоењето. Недофатливи се
попладнињата, зрели и гласни, недофатливи се
лисјата полни сок, заобленото овошје, шушкавата
свила на жените што одат од другата страна
на улицата, повиците на момчињата што се враќаат
од училиште. Недофатливи. Дури и обичното
јаболко останува таинствено и округло.
Крошните на дрвјата треперат во топлите струи
на воздухот. Недофатливи се брдата што се гледаат.
Недопирливо е виножитото. Големите блокови облаци
полека пловат по небото. Недофатливо,
богато попладне. Мојот живот,
развиорен и недофатлив, е слободен.

Граница

Горчлива е бесмртноста
на земјите што спијат на меките мапи од восок,
земјите чии граници ги преместува ветерот.
Наполеон или Сталин го диктираат уставот
гледајќи низ прозорецот и секогаш мислат
на нешто друго.
Под рапавата кожа на туѓата власт живеат
жените, мажите, животните, часовниците,
потоците, срцата. Нема бегство.
Ни храброста, ни кукавичлукот, ни стихот,
ни патувањето на друг континент не се способни
да го пробијат оловниот ѕид на сопствената
куќа.
Бог е на страната на силните, на слабите им нуди
часови ништожество
и страв, им дава шума, мугра и ѕвезди,
музика и нежност, а самиот излегува на прсти,
им се враќа на своите цареви што играат карти.
Ропството е бесмртно како сонатите на Скарлати.
Оние што не живееле сосема во нереална земја,
нема да умрат засекогаш, секогаш ќе бараат
друго отелотворување, друг повик.
Таму каде убавината не го попримила крајниот
облик, се појавува во движењата, постапките,
во лицата на жените и гневните повици
на луѓето, поединечни и несигурни, распрснати
во трошки, како цветови од глуварчиња.
А сепак постоиш, и цела земја
се сместува во твојот внимателен поглед.
Бродовите пловат под твоето дрско знаме
и се возат во товарните простори на лесната радост
за која единствена граница ќе биде
рампата на смртта, усните врели од грозница
за последното простување. Па дури и таму со тебе
ќе биде љубовта, почетокот на бескрајното
паметење.

Приспивна

Нема да заспиеш вечерва. Толку блесок во прозорецот.
Вештачките огнови растат над градот.
Нема да заспиеш, премногу нешта се случија.
Книгите бдеат над тебе, построени во редови.
Долго ќе мислиш на она што се случи
и она што не се случи. Нема да заспиеш вечерва.
Ќе се побунат твоите румени капаци,
очите ќе ти бидат црвени, ќе те печат,
и срцето ќе ти биде отечено од спомени.
Нема да заспиеш. Ќе се отвори енциклопедијата
и ќе излезат од неа старите поети, грижливо облечени,
заштитени од студ. Ќе се отвори помнењето,
како падобран, со нагло шиштење на воздухот.
Ќе се отвори помнењето и воопшто нема да заспиеш,
ќе се лулаш меѓу облаците,
подвижна и јасна мета на светлото од огнометот.
Нема да заспиеш никогаш повеќе, премногу ти е
раскажано, премногу нешта се случија.
Секоја капка крв би можела
да ја напише својата скарлетна Илијада.
Секоја зора би можела да стане автор
на мрачни спомени. Нема да заспиеш
под грубиот јорган на покривите, таваните и оџаците,
кои во вис фрлаат грст пепел.
Белите ноќи тивко пловат по небото,
и шуштат веслата, свилените чорапи.
Ќе излезеш во паркот и гранките
пријателски ќе те шибаат по рамената,
миросувајќи те уште еднаш, како да не се
убедени во твојата верност. Нема да заспиеш.
Ќе трчаш низ празниот парк, ќе станеш
сенка и ќе сретнеш други сенки. Ќе мислиш
на некој што веќе го нема и на некој
што живее толку силно, што животот на тие брегови
се претвора во љубов. Сè повеќе светла
се трупаат во собата. Нема да заспиеш вечерва.

Универзитет

Универзитет. Црвена карпа во морето
од богохулно расцутени костени.
Купишта студенти растрчани на сите
страни: одреди кои го напуштаат бојното поле.

Бараше знаење, како мудроста да се грижеше
за новоготските згради, за циглите на универзитетот.
Твоите професори зборуваа
како јунаци од неми филмови.

Се појавуваа и дамнешните поколенија
во искосениот амфитеатар -
борци од изгубени востанија,
кои бараа утеха во науката,
и момчиња кои прерано умреле од сушица
и секогаш се толку болни
(чекаат прошка за оние
што живееле бојазливо, плашливо, лесно.)

Пред зградата растеше темнокафеава бука.
Во нејзината крошна се криеше друга порака,
друг шепот. Поинаков универзитет.

Топол дожд

Навечер, во туѓ град, одев
по улица која немаше име.
Нуркав сè подлабоко во туѓинството,
во густата пролет, по камените скали.

Паѓаше топол дожд и птиците пееја,
тивко, нежноста се чувствуваше во нивните далечни гласови.
Бродските сирени плачеа во пристаништето
простувајќи се од познатата земја.

Во широко отворените прозорци на куќите
стоеја ликовите од моите и твоите соништа,
и знаев дека одам во иднината, во мината
епоха, како аџија во Рим.

Мајмуни

Еден ден мајмуните дојдоа на власт.
Ставија златни прстени на прстите,
облекоа бели, иштиркани кошули,
вовлекуваа чад од миризливите хавански цигари,
а стапалата ги заробија во црни лакирани чевли.
Не го забележавме тоа занесени
со други работи: некој го читаше Аристотел,
некој друг штотуку преживуваше голема љубов.
Говорите на владетелите станаа малку хаотични
и дури неразбирливи, но и онака никогаш
не ги слушавме внимателно, повеќе ја сакавме музиката.
Војните станаа уште подиви, затворите
смрдеа повеќе од порано.
Се чини дека на власт дојдоа мајмуните.

Адам Загајевски (1945), поет, писател, преведувач и есеист. Важи за еден од најважните полски современи поети, како и еден од најголемите живи поети воопшто. Автор е на дванаесет поетски збирки, три прозни книги и седум книги со есеи. Предава литература на Универзитетот во Чикаго.

Препев: Иван Шопов
Слики: Jia Ma