Кинг Биби наместо во затвор, влегува во историјата

Бенјамин Нетанјаху наместо во затвор ќе влезе во историјата на Израел како прв политичар кој ја водел владата во пет мандати, надминувајќи го на тој начин и таткото на нацијата Бен Гурион, четирикратниот премиер. Нетанјаху, наречен Биби, ја подели земјата како ниеден друг политичар во историјата на Израел. Тој е најсаканиот и најомразениот човек во државата, како кралските апсолутисти, заради што и го добил прекарот „Кинг Биби“ или „Биби кралот на Израел“. На една страна е космополитскиот Тел Авив, со својата атмосфера на медитеранска метропола, кој гласа за опозицијата, без разлика дали се работи за Сино-белата партија на генералот Бени Ганц, лабуристите или Мерец (левичарите), додека Ерусалим и остатокот од земјата повторно му ја подарија довербата на Ликуд на Нетанјаху и другите екстремно десничарски партии, религиозни или лаички.

Во единствената држава во светот во која Доналд Трамп има три-четвртинска поддршка, резултатот на Нетанјаху, и покрај сите проблеми со обвинувањата за корупција и злоупотреба на положбата, не е изненадување. Медиумската поддршка во Израел за Библијата е обратно пропорционална на статусот кој го има во најпознатите медиуми на Запад, што можеше да доведе до забуна. Помошта на Доналд пријателот на Библијата во изборната кампања ги надминуваше границите на добриот вкус во државите со пристојна демократска традиција, вклучувајќи и кршење на неколку непишани правила во американската надворешна политика.

Секако, помошта на Трамп не е гратис. „Договорот на векот“, како што во Белата куќа го нарекуваат планот на зетот на Трамп, Џаред Кушнер за Блискиот исток, би можел да стигне на маса непосредно по формирањето нова влада во Ерусалим. Американскиот државен секретар Мајк Помпео, кој со Нетанјаху споделува длабок анимозитет кон иранскиот теократски режим, стави до знаење дека САД после признавањето на суверенитетот на Израел на Голанската висорамнина би можеле истото да го направат и по прашањето за спојување делови од територијата на Западниот брег. Врз основа на овие знаци се претпоставува дека тоа е сржта на американскиот „договор на векот“, еден вид разграничување помеѓу Евреите и Палестинците на територијата на Западниот брег.

Сериозен проблем за планот на Кушнер и ново-стариот премиер Нетанјаху претставува ултраортодоксната десница која освои 21 место во Кнесетот и без која Биби не може да формира парламентарно мнозинство за нова влада. Колку малку и да придонесе американскиот план за решение за Палестинците, тоа за еврејската религиозна десница ќе биде многу. Алтернатива на сојузот со ултраортодоксните партии е коалицијата со Сино-белата партија на генералот Бени Ганц. Меѓутоа, тука има друг проблем: радикалната верска десница е подготвена да му излезе во пресрет на Нетанјаху за да го изгласа законот во Кнесетот со кој Библијата би ја заштитил од судски процес, додека за Ганц таквиот потег би значел политичко самоубиство бидејќи врзувачко ткиво на неговото движење е желбата Нетанјаху да се испрати в затвор или политичка пензија.

Израелската левица, предводена од Бен Гурион, го создаде и го крена на нозе Израел по Втората светска војна победувајќи во краткотрајната војна помеѓу Арапите и Британците. После неколку епизоди, Лабуристите владееја повеќе од половина век. Израелската левица на крилата на високообразованите еврејски иселеници од Европа - кои, како што сведочеше Амос Оз во својата автобиографска книга „Приказна за љубовта и темнината“, еден век порано сфатија дека е најважно да се вложува во знаењето зашто тоа, што и да се случи, не може да се изгуби - и пионерите од земјоделските задруги (кибуци) беа рбетот на младата еврејска држава. Тоа беше можно зашто темел на населението во штотуку родениот Израел беа европските Евреи, образовани полиглоти од најдобрите школи и универзитети.

Бен Гурион

Не е случајност што до политичко тектонско нарушување дојде во втората половина од последната деценија на минатиот век кога во Израел масовно почнаа да доаѓаат Евреи од Русија и Азија. Композицијата на населението на Израел се промени и последниот голем триумф на лабуристите е забележан во 1992 година со Јицак Рабин, додека поминаа 20 години од победата на Ехуд Барак, последниот лабуристички премиер. Партијата која ја основаше таткото на нацијата Бен Гурион на минатонеделните избори освои помалку од пет проценти од гласовите и ќе има само шест пратеници во Кнесетот со 120 места. Израелските лабуристи ја доживеаја судбината на сестринските партии во Грција и Франција, Пасок и Социјалистичката партија.

Паралелно, синдикатите кои претставуваа моќно оружје во рацете на левицата ја изгубија важноста. Економијата се промени толку што синдикатите останаа празни лушпи. Во последните две децении дојде до технолошка револуција: израелската економија веќе не се темели на портокалите и другите агруми туку на новите дигитални технологии. Лабуристите изгубија и друг важен столб: политиката на барање компромис за мир со Палестинците и креирањето просперитетен и стабилен Блиски исток. Денес повеќето гласачи во Израел оние кои зборуваат за мир ги третираат како наивни сонувачи кои не сакаат да се разбудат и да ја согледаат реалноста.

Долговечноста на Нетанјаху на чело на Израел не може да се сфати ако не се знае историјата на Евреите. Холокаустот е само последното ехо на повеќемилениумското прогонување, шиканирање и убивање на Евреите кои ги практикувале речиси сите владејачи: од католичките кралови во Шпанија и Франција, римокатоличките поглавари во Папската држава, преку руските царови и протетсантските владејачи во Велика Британија до отоманските султани.

На парчето земја помеѓу Западниот брег и Медитеранското море е набиена меморијата на човештвото: од прогонот од Шпанија, гетата во Италија и остатокот од Европа, преку погромите во Царска Русија и шиканирањето во Полска, Литванија, Летонија, Украина, до геноцидот во Втората светска војна.

Во некогашна Палестина, под доминација на Турците, на Евреите им било забрането да јаваат коњи или камили. Можеле да користат само магариња но ни нив не смееле да ги јаваат со раширени нозе туку со двете нозе на една страна. Хрониките на патниците намерници кои ја обиколувале Палестина се полни со сведоштва за малтретирањето на кое биле изложени Евреите: омилена игра на арапските деца била со камења да ги гаѓаат своите еврејски врсници додека на сите им било дозволено да ги плукаат Евреите на кои им било забрането да реагираат под закана со парична или телесна казна.

Денес Палестинците се жртви: обесправени, гетоизирани, оставени на цедило од своите сунитски арапски браќа од околните држави и константно злоупотребувани од шиитскиот Иран кој ги користи во својата пресметка со Израел. Палестинците кои имаат израелско државјанство се една четвртина од населението во Израел, но тврдоглаво, во најголем дел, ги бојкотираат изборите. И покрај учеството од 24 проценти кај населението, двете арапски листи на изборите добија само осум пратеници. Дури ни ангажирањето на популарниот рапер Тамер Нафар, израелски арап, кој сними спот со слоганот: „Или ќе гласаме или ќе нѐ исфрлат од оваа земја“, немаше влијание.

Еден од најпознатите живи еврејски писатели Абрахам Јехошуа смета дека голем проблем за Израел е огромната количина сеќавања: „Имаме премногу меморија. Палестинците го трошат целиот свој живот на поплаки и обвинувања заради Накбата (протерувањето на Палестинците од 1948 година) сонувајќи враќање (Еавда, на арапски). Ги чуваат клучевите од куќите од кои се иселени нивните прадедовци. Клучеви кои веќе не отвораат ниедна врата, зашто на местото на куќите на нивните прадедовци никнал облакодер или продавница на Епл. Да не зборувам за нас Евреите. Ние сме шампиони во тој спорт. Да се намали интензитетот на сеќавањата, не значи да се заборави; значи да се гледа што се случува околу нас и да се сфати дека е потребно да се излезе од идентитетската замка.“

Амос Оз

Меѓутоа, повеќето Евреи во Израел не размислуваат како големиот пријател на неодамна починатиот изрелски писател Амос Оз. Идентитетската политика на Нетанјаху според која Израел е еврејска држава му донесе победа на изборите и можност да формира коалиција со сродните партии. Нетанјаху во главите кај голем дел од граѓаните успеа да всади дека само Евреинот е вистински Израелец. На тој начин исклучи повеќе од два милиони Арапи израелски државјани кои се дел од секој сегмент на израелското општество освен војската (на израелските Арапи не им е дозволена регрутација во армијата).

Нетанјаху е првиот израелски премиер кој не се обидува да дојде до компромис со Палестинците. И покрај тоа, кога првпат беше избран за премиер, неполна година по убиството на Јицак Рабин, Биби правеше сѐ за да го минира договорот од Осло за кој Рабин, Шимон Перез и Јасер Арафат добија Нобелова награда за мир. Ставот на Нетанјаху дека мир е можен само додека арапските соседи го гледаат Израел како моќна непобедлива држава, добива сѐ повеќе следбеници. И покрај тоа, тоа е мислење и кај голем дел од најголемите противници на „Кралот Биби“.

Во екот на кампањата за претходните избори лидерот на Ликуд направи пресврт во изборниот резултат во своја корист благодарение на ветувањето дека со него на чело на Израел палестинската држава нема да ја дочека зората. Истата тактика ја употреби и пред минатонеделното изјаснување на граѓаните најавувајќи дека ќе спои делови од Западниот брег со еврејското мнозинство, на тој начин обезбедувајќи ги гласовите на таканаречените колонисти.

Нетанјаху на својот 26 годишен син Јаир Нетанјаху му довери да ја води кампањата на интернет за неговиот реизбор за израелски премиер. Јаир е уште позанесен во своите ставови кон Палестинците од својот татко, дотолку што дури и Фејсбук мораше да му го блокира профилот заради користење говор на омраза. Изгледа дека Бенјамин на својот син му ја пренел својата огорченост кон Арапите. Дополнително засилена после погубувањето на братот Џонатан во операцијата „Ентебе“ во 1976 година кога во десант на командосите со Давидова ѕвезда на аеродромот во Уганда беа ослободени над стотина заложници кои терористите ги држеа во авион на Ер Франс кој беше киднапиран на линијата Тел Авив - Атина - Париз. Братот на Нетанјаху беше командант на специјална единица и само тој го загуби животот во операцијата.

Комплентата стратегија на Нетанјаху се темели на жонглирање помеѓу стравот, омразата и силата. Од една страна не запира пропагандата за ширење анимозитет кон Палестинците и за Израел опкружен со непријатели: Иран подготвува атомска бомба за да ја уништи Еврејската држава и да го финансира Хамас во Газа, Хезболах во Либан и Башар ал Асад во Сирија. Од друга страна се потенцира способноста на Биби да му овозможи на Израел најмирна деценија од неговото основање пред 70 години. Нетанјаху во изминатите неколку години сплете мошне цврста мрежа на односи, официјални и уште понеофицијални, со челниците на арапските сунитски држави, од претседателот на Египет Ел Сиси до саудискиот принц наследник Мухамед ибн Салмана.

Нетанјаху зборува руски подеднакво добро како и англиски, што му дава привилегија да разговара со Владимир Путин буквално на мајчин јазик, како и со повеќето нови Евреи кои во изминатите 25 години дојдоа до СССР и се дел од неговата изборна база. Неговата мајка доаѓа од русофонско еврејско семејство кое живеело во царството на Романови. Пред да се преселат во САД, Нетанјаху се презивале Милеиковски. Од таткова страна влече корени од Полска и благодарение на академската кариера на таткото во САД, каде предавал еврејска историја на неколку американски универзитети, Биби, со кратки паузи, вклучувајќи го и отслужувањето на воениот рок во Израел, се школувал и се формирал како личност во Америка. Тоа во голем дел го објаснува и неговиот дијаметрално спротивен однос со Барак Обама и Доналд Трамп.

Својата сила Нетанјаху ја покажа токму кога успеа да се одржи на власт и покрај најмалку наклонетата администрација во Вашингтон кон Израел во историјата, како што беше администрацијата на Обама. За својот отпор кон Обама, Нетанјаху беше повеќекратно награден од Доналд Трамп: преместувањето на амбасадата на САД во Ерусалим, признавањето на суверенитетот на Голанската висорамнина, отворената поддршка вклучувајќи го и кршењето на непишаното правило на Белата куќа во официјални посети да не се примаат премиери и претседатели кои учествуваат во изборна кампања.

Јаир Нетанјаху

И Владимир Путин беше со раширени раце кон Библијата. Освен што го прими во Кремљ непосредно пред изборите, Путин направи и ефектна пропагандна драма со враќањето на посмртните останки на настраданиот израелски војник во војната во Либан 1982 година, кои ги пронајдоа руските специјалци во Сирија. Не треба да се заборави дека покрај вртењето на главата на Русија на друга страна, израелската војска ги принуди иранските пасдарани да се повлечат од стратешките точки во близина на израелско-сириската граница.

Нетанјаху на минатонеделните избори се бореше не само за власт туку и за останување на слобода. Единствена шанса да избегне затвор е гласањето на законот во Кнесетот кој би му овозможил имунитет. Да се потсетиме, лидерот на Ликуд е обвинет за серија кривични дела од корупција до злоупотреба на положбата. Слабоста на Биби за кубанските цигари, особено за марката која ја обожаваше Фидел Кастро (се наведува дека Биби добил толку томпуси што би можел да пуши половина година без прекин, 24 часа дневно), и на неговата сопруга Сара за скапоцено шампањско, со серија други подароци и противзаконски размени на услуги, со водечките медиумски и телекомуникациски магнати во Израел, висат како Дамоклов меч над политичката иднина на Нетанјаху.

Идентитетското прашање и прашањето за сигурноста остануваат доминантни и клучни за граѓаните на Израел. За тоа најдобро сведочи изборот на лабуристичките лидери, Кадима или денес Сино-белата партија: сите беа генерали и команданти, од убиениот Рабин, преку Ехуд Барак и Ариел Шарон, до Бени Ганц. Нетанјаху во последните 10 години успеваше да конструира солидни коалициски влади и да оствари одлични резултати не само на безбедносно-сигурносен план туку и на економски. Невработеност практично и не постои. Израелската економија расте во годишен ритам од четири проценти. БДП надмина 40 000 долари по глава на жител на годишно ниво. На пример, просечен Израелец заработува повеќе од просечен Французин или Италијанец. Цените на недвижностите се во постојан пораст, бројот на таканаречените стартап фирми расте секојдневно. Средната класа никогаш не била во подобра состојба како во последната деценија.

На Нетанјаху може да му се замери загрозувањето на столбовите на правната држава и ширењето омраза кон Палестинците. Веќе со години Биби го разгорува огнот на национализмот и супериорноста во однос на Палестинците, вклучувајќи ги и оние кои се државјани на Израел, негирајќи им ја можноста да бидат рамноправни граѓани на Израел. На тој начин Нетанјаху пропушта голема шанса да интегрира една четвртина од населението во Израел - арапските држави никогаш не биле послаби и помалку заинтересирани за Палестинците - и го реализира сонот за кој пишуваше Амос Ос: Израел во кој никој нема да биде обесправен и понижуван како што биле обесправени и понижувани Евреите. На тој начин навистина би влегол во историјата како големиот неповторлив „Крал Биби“ зашто ќе му ја обезбеди иднината на Израел. Со постоечката политика подготвува терен за потоп после него, исто како што зборуваше Мадам де Помпадур, љубовницата на Луј XV, не насетувајќи колку ќе биде во право.

18.04.2019

Извор: Nedeljnik