Што поднаучивме од медиумските известувања за „Рекет“?

09.08.2019 15:20

1. Зошто случајот се вика „Рекет“?

-Во она што гледаме од медиумите неколку локални селебритија се договараат како да изведат поткуп на обвинители и судии. Зборот „рекет,“ ако не е неточен, тогаш сигурно е недоволно прецизен, бидејќи именува само една од (можните) внатрешни релации на конспираторите.

-Колку имињата на истрагите, како што се пласирани во јавноста, се професионално именување, а колку се работи за прикрпен пиар за медиумите? Во ред е од практични комуникациски причини да се користи некој термин за истрагата, но ако тој е упростувачки, сензационалистички или со самото свое значење ја загрозува презумпцијата на невиност, тогаш треба да се преиспита како истрагите и случаите добиваат имиња.

2. Вестите од случајот и објавувањето на видео-снимките предизвикаа „лавина од реакции“

Синтагмава „лавини од реакции“ треба внимателно да се сецира. Во оваа медиумска салата има многу состојки, а некои од нив е дискутабилно дали се баш препорачливи за конзумирање:

-На главните електронски медиуми одеа површни и описни информации (Новинар Х: „На видеото се гледа како…дрн-дрн“).

-Имаше само куси импресионистички изјави од засегнати и одговорни страни, (а) некои обвинителки биле многу згрозени од снимките, (б) ЈО си кажа дека не протекле снимките од кај нив.

Nota bene: Фантастична информација! Зошто ЈО, кое објавува само штури изјави како да се твитови што одвај им ги собира во 280 карактери, со цел да не ѝ наштетат на истрагата, воопшто би се поврзувало со видео снимки по италијански десничарски веб-портали? (некојсепак мисли поинаку).

-Анализа на информациите речиси и да немаше (хм, можеби ова?), главно се правеше копи-пејст на рекреативни видео-форензички коментари од социјалните мрежи.

-Бевме информирани дека „кешот од Рекет уште е во земјава“. „Тој кеш ќе се најде, ќе каже некој – велат високи извори од истрагата“. Кој ли ќе каже прв? Звучи како добра можност за тикет во обложувалница. Па продолжува „Трагата на парите се губи откако се подигнати од банка во кеш. Но еден дел знаеме каде е, друг дел се бараат, друг дел не можеме да го најдеме, а дел најверојатно е и потрошен бидејќи имаше повеќе време тие пари да се „легализираат“. Од сето ова научивме, како во онаа од скечевите на К-15, дека парите и одговорните или ќе се најдат, или нема да се најдат, најверојатно. Високите извори од истрагата ќе чекаат некому да му здосади и да пропее, макар од инает или љубомора.

3. Пак гореа социјалните мрежи (аман!)

Ок, на температури околу 40 степени се очекуваше дека социјалните мрежи пак ќе горат. Главната медиумска сеирџиска забава беа популарните „мемиња“. Хуморот е одлична работа, многу креативност, досетливост, релаксација од тензиите и слично. Супер. Но, треба малку да се замислиме дали ако само нè бива за хумор, а ништо друго не функционира, која е смислата и улогата на хуморот? Ако гори кровот од куќата, а вие наместо да се фатите за работада спасите што може, правите вицови и досетки, веројатно не е најпаметно за дадената ситуација. Ова секако примарно се однесува на медиумите и институциите, кои имаат далеку поголема јавна одговорност од фејзбукџиите и твитерџиите, иако сите заедно креираат одредена култура на сеирџизам, пасивност, апатија и неангажираност во работите од општ јавен интерес. Ако хуморот создава одредена енергија за институциски и граѓански активизам, тогаш тој е добар, но ако помага да се одржува статус кво, тогаш секако треба малку критички да се преиспита. Сите прават и споделуваат шеги и не се презема ништо конкретно или корисно. Вака испаѓа дека тие што треба да преземат нешто не прават ништо конкретно и заедно со нас останатите се смеат и споделуваат мемиња.

4. Некој во оваа држава треба да седне и убаво да изанализира дали Македонија воопшто има медиумски пазар

-Под ова „некој“ и „изанализира“ не се подразбираат рендом фејзбук статуси на македонските инфлуенцери и експерти, туку некој од стотиците и илјадниците професионалци и одговорни сектори (односно луѓе кои се платени и имаат, барем формално, соодветно образование и работно искуство), а кои се распослани по разни министерства, агенции, дирекции, организации, институции и институти.

-Во ред, да се каже апла дека Македонија нема медиумски пазар не е баш издржано. Треба малку да се специфицира каков е тој пазар и дали е нормално да биде таков. Замислете во вашата населба има, еве да речеме, супермаркет. Во него имате разни оддели, за храна, за пијалоци, за детергенти, кујнски производи, овошје, зеленчук, посебен оддел за месо, и сл. Производите имаат ознаки за состојки, рок на траење, упатства за користење, предупредувања, и други важни информации. Добивате сметка, може да се пожалите ако нешто не е во ред и да пријавите до одговорна институција на системот. И замислете сега, пропадне и се затвори супермаркетот, а на негово место се отвора кванташки пазар. Куп расфрлани тезги, анонимни тезгаџии, необележани производи, сомнителен квалитет, нема контрола што-кој-кому продава, по кои цени, нема никакви гаранции или одговорност. Распадот на информациско-комуникацискиот систем помалку наликува на експанзија на кванташки пазари на медиуми и информации во земјава. Саморегулацијата е прекрасна работа, но треба критички да се гледа и на неа. Ако во едно општество нема доволна медиумска писменост и одговорност, тогаш таа може лесно да води кон хаос, наместо кон слобода на медиумите, особено кога нема јасна одговорност.

5. Слободните (читај нерегулираните) портали, агрегатори и социјални мрежи ја обесмислуваат регулацијата на електронските медиуми

-Изрегулираните медиуми можат да ја бајпасираат регулацијата преку своите веб-изданија каде објавуваат содржини, кои се во трка за популарност и кликаност со неизрегулираните медиуми и често објавуваат таблоидни или полутаблоидни содржини далеку под стандардите на професионалното новинарство.

-Според последните достапни бројки, навистина 79.5% од граѓаните гледаат ТВ, односно најголем број граѓани се информираат од ТВ медиумите. Помала бројка граѓани (околу 50%) се информираат преку интернет. Но, овие бројки мора да внимателно да се стават во контекст. Денес од интернет не се информира само оној кој нема интернет и оној кој не знае како да го користи. Да добиете информација од ТВ канал треба првин да го сочекате терминот, да изгледате неколку дози реклами пред воопшто да почнат вестите, да ја сочекате и темата која ве интересира и ред други вообичаени работи за ТВ. Времето кое треба да го погодите и да го потрошите со тв информирање е помалку практично од инстантното информирање на интернет. Да, бројките не го покажуваат тоа, но интернетот е далеку прв извор за информации на оние кои ги креираат содржините, медиумите, новинарите, инфлуенсерите, професионалците по институции и организации и слично.

Во таа смисла, телевизијата се потиснува, што се гледа и од содржините: често тие се преглед на веќе познати информации од интернет и социјалните мрежи, се користат информации од таму, се прилагодуваат за објавување на нив и слично. Интернетот и Социјалните мрежи ги диктираат трендовите во информирањето, главните теми, агенда сетингот, програмите, дебатите и слично, додека телевизијата каска и се обидува да ги стигне.

-Ако нерегулираниот интернет ги диктира тековите на информациите, тогаш регулацијата на телевизиите и радијата постапно губи од својата смисла. Таквата регулација е потребна, важна, треба да се одржи, но во реалноста таа полека станува правно-формално покритие за непречена експанзија на информацискиот метеж на интернет и СМ. Мала аналогија: да учествувате во сообраќајот за одредени превозни средства ви треба возачка дозвола, за други не. Да возите автомобил, автобус, камион, ви треба дозвола, односно мора да се подложите на регулација. Ако возите велосипед на пример, не ви треба дозвола. Но, замислете вакво нешто: по улиците да се појават толку многу велосипедисти, точкари, коњски запреги, и други транспортни фриленсери кои ќе ги блокираат другите возила да сообраќаат по улиците. Во таква ситуација мора да се направи нешто да се одблокира метежот. Тоа нужно не значи дека треба да се воведат дозволи за возење велосипед, туку едноставно и практично да се одреди кој каде ќе вози.

Текстов стана предолг за читање на интернет, па ќе го привршиме тука, иако останаа уште редица поенти, засега без специјални заклучоци, кои можете само да си ги изведете, низ призма на гореспомнатите примери и согледби. Клучната порака е дека комуникациите и медиумите се многу динамична категорија која не трпи догматски пристапи и сувопарни стратегии и анализи кои не се применуваат. Потребно е постојано критички да се следат и да се работи на нив континуирано.

Кога ќе ја слушнете онаа фраза, законите не се применуваат, тоа не значи дека тие не можат да се применат туку дека НИКОЈ НИШТО НЕ РАБОТИ конкретно.