Едно попладне со Луција Барбариќ

18.07.2018 14:10

Гробиштата се високо, на ледина од сива креда. Нема тука кипариси, ни мов помеѓу мермерните плочи, само спржено тло, камењар и налиен бетон, малку жилава исушена трева и зелено стакло од шишињата кои работниците ги користеле за ѕидање на оградата околу гробиштата и црквата. Додека чекориме кон црквичето, меките камења крцкаат под тенките потпетици на сандалите. Циганско лето е, па колоната ја следи брмчењето на инсекти и штурци од пожолтената макија.

Дојдовме само ние дванаесет од класот на Луцииниот погреб. Никој од професорите и никој од момците.

Црквичето е камено, со ѕвоно, папрат, сè што треба, три бора тешки од шишарки над нејзе и мал изметен двор искапан со смола. Внатре влегуваат блиските на Луција: мајката, таткото и сестрите, уште некои луѓе, семејство веројатно. Ние дванаесет бивши гимназиски колешки, сите во летни фустани, со темни очила за сонце, сите со неодамна наполнети дваесет и осум, се наредивме една крај друга до недовршеното ѕитче, во единствената сенка километри наоколу. Гласот на свештеникот слабо допира до нас. Се обидувам да ги промрдам ножните прсти така што без наведнување ќе ја исфрлам боровата игличка од сандалата. Стојам на многу тенки потпетици на кои не сум навикната и кои уште сега ме мачат. Но прекрасни се, од црвена кожа со долго тенко ремче кое двапати се обвива околу глуждот и со само една едноставна лента напред... Ау!

– Савичевиќ, пак не внимаваш!

Маријана крвнички, од зад грб, до крај го натегна ластикот на моето елече и го отпушти. Стар школски трик за разбивање монотонија. Како и фрлањето на еден чевел од третиот кат низ прозорецот на училницата, на пример, долу на улица.

Одевме во очајно напорно школо со безброј предмети, со очигледно збркана и претрупана наставна програма, која не ни оставаше премногу од безгрижноста на детството. Впрочем, бевме воена генерација.

Каква штета што тогаш не бевме малку полоши – го мислам тоа и денес и знам дека и оние најтивките, најтрудољубивите меѓу нас би го потврдиле истото. А можеби сепак не би? Дали тоа би го потврдила Луција? Најтивката, најтрудољубивата.

Ние неколкуте гласни, кои мислевме дека нас ни припаѓа тој клас и целиот свет, ние ја крадевме слободата, во школското веце, со цигара меѓу намачканите усни, бакнувајќи некој матурант со остра брада помеѓу два писоари или зад школската зграда. Пушејќи ги тие лоши цигари скришумски, една по друга додека не ти се слоши, лигавејќи се бескрајно долго, додека не ти потечат усните, како што веќе евтино се надоместуваат слободата и сексот во средно школо. Раснењето е преполно со стигми и грижи на совеста. Никогаш не би сакала пак да имам петнаесет или седумнаесет.

Сега и оние скромни девојчиња, меѓу кои јас никогаш не припаѓав, конечно успеале да ги соблечат пуловерите и џемперите од мамината домашна работилница, пепелавите коси станале огненоцрвени или медени, очилата со дебели рамки се отфрлени со останатите бубаторски стереотипи, блескаат со нов сјај – убави млади жени. Не ги имав видено од петтата годишнина од матурата.... Некои ни тогаш. Чудно, не можам никако да се сетам дали Луција Барбариќ беше таму, на прославата на петтата годишнина? Луција Барбариќ која завчера, велат нејзините родители, паднала од балкон. Мобилниот утредента ѕвонеше речиси постојано и јас ги слушав одамна загубените гласови кои веќе долго не ми недостасуваат, но чувствувам дека сè уште ми требаат, дека веројатно ќе ме потсетат, ако некогаш заборавам која сум. Тие ме памтат во сликичките кои ги вадат од заборавениот девојчински дневник, секогаш исти, моите глупави шеги кои јас сум ги заборавила, но тие не. Дали се тогаш нивни, кога веќе тие ги памтат? Ги памтам ли јас нив? И како?

Сосем јасно се сеќавам на Луцииното лице и глас, темните очи и дека еднаш од нејзе прецртав комплетна задача по тригонометрија... или тоа не беше од нејзе, туку...

– Се сеќаваш ли ти на нешто во врска со Луце? Беше ли она на пет години матура? – ми ги чита мислите Маријана.

– Јас нешто слабо ги памтам сите од оној ред до вратата.

– Може и они не се сеќаваат на нас... редот до вратата.

– Како не, мила, ние и премногу се трудевме да нè запамтат. Ние бевме редот од ходникот, хихи.

Ма се сеќавам, сосем добро се сеќавам на едно пролетно попладне со Луција Барбариќ! Она едно и единствено кое го поминав со нејзе во тие четири години. Имам некој сувенир од нејзиниот живот, нешто по што ќе ја памтам, освен по смртта. Се обидувам да го оживеам, да го развивам тој филм сликичка по сликичка, вратата од станот на деветтиот кат, Станко Барбариќ, пишува, широкото лице на нејзината мајка, па милјето на масата, рачната работа и многуте собни билки и белите завеси на ветрето, топло е, нејзиниот смирен и упорен глас ми ги објаснува краевите на хемиските равенки, а косата ѝ паѓа врз тетратката и мојот отсутен поглед низ прозорецот, кон пролетта која дивее по улиците. Таа ме повлекува за рака: кому јас му зборам... и се смее.

Некој ме потегнува за мишка. Време е. Гробиштата се веднаш тука, зад црквата. Само бетонска плоча и горе на мермерот сликички и имиња на дедото и бабата Барбариќ и бел врежан крст. Луце е тука во сандакот, ја носат, ќе ја спуштат во гробницата и тоа ми е чудно. Како сè да гледам на телевизија. Мноштво луѓе кои плачат. Многу тивко.

Такви ли се погребите на самоубијците? Стишени. Дали е тоа од шокот? Дали е од срамот? Живееме во такво поднебје каде тесните граници поставени во животот понекогаш се протегаат и до смртта и понатаму. Постојат нешта за кои се молчи. Многу нешта за кои се молчи, иако сите знаат сè. Постои и обичај мртовецот да се фотографира, а камерата ја снима тажната случка. Но ова не е таков погреб, за камери.

– Дали си ти заљубена?

– Ма не сум. Не сум.

– О, си, си, ахаха, поцрвене, Луце. Сите се заљубени, како некој може да биде незаљубен!?

Белите завеси, темното зеленило на собните билки, мојот изгризен молив, тетратката полна хемиски равенки, ајде изведи ми ја равенката на љубовта, спојувањето на феромонот со хормоните...

Долу, под нејзиниот прозорец, има многу момчиња на веспи. Никогаш после во животот момчињата не беа толку вити и убави. Тоа некој би требало да им го каже на средношколките, зошто тоа да им се таи; љубете ги сега, љубете ги што повеќе, што понежно, уште малку и ќе имате некои други очи, а не тие занесените. Занесувајте се до бесвест, по секоја цена, тоа е сè што вреди и никогаш после ништо што доаѓа после нема да може тоа да го замени. Тоа е она по коешто трагаме, да го повториме тоа чувство, да го предизвикаме, тоа е она што до крајот ни недостасува. Стравотна заљубеност во животот, платонска и страсна, заинат на животот.

После јадевме колачи со многу крем и пиевме сок во кујната со портокалови висечки и со креденец, каков што дома имав и јас, какви што впрочем имаше во многу кујни останати од социјализмот. Недалеку од нас се тркалаше војната и кон нашиот град, наскоро ќе ја скратат наставата и ќе има затемнувања, но ние имавме шеснаесет и тогаш не го слушавме татнежот ни извиците ни ударот на телото врз тлото. Можеби птиците беа прегласни. Можеби тоа беше последната година од детството.

Ајде изведи ми ја хемиската равенка на спојување на барут со срце на шеснаесетгодишна? Кажи ми што се случува кога ќе се судрат молекулите на крвта и гумата за џвакање?

Кажи ми, зошто толку години потоа Луција Барбариќ, млада професорка по биологија и хемија, ја пречекорила оградата на балконот на деветтиот кат и се фрлила во длабоката летна ноќ, боса, во тенка ноќница? Дали некој слушнал кога рекла: ми се гади вашиот свет, ме боли вашиот свет и впрочем воопшто не го сакам. Кој го собрал нејзиното тело од асфалтот и кога сето тоа почнало?

Бетонската плоча се затвора. Луѓето полека се разотидуваат и тргнуваат кон автомобилите. И нас нè чека пат до градот. Маријана, со многу црвени очи, ме зема под рака, вели:

– Чудно, како смртта понекогаш те зближува со луѓето повеќе отколку животот.

Ги газиме камењата, молкум. Внимавам да не го шинам глуждот во овие сандали или да не згазнам во трње. Златни буби, штурец во изгорената трева.

– Знаеш, се сеќавам на едно попладне кога Луција ми покажуваше хемија...

Го стискам во себе тој сувенир, ѝ ја нудам својата сликичка на Маријана и таа желно ја прифаќа, речиси благодарна за тоа, речиси среќна.