Не дојди ја

Овој свет ист за сите не го создал ниту еден човек и ниту еден бог. Туку бил, е и ќе остане вечно жив оган што по мерка се пали и по мерка се гаси.

Нашата земја беше во сè слична на другите земји, освен во една единствена мала работичка, која беше целосна тајна за другите земји. Не дека сакавме да ја чуваме или бевме толку посветени чувари на тајните, или пак дека толку си ја сакавме земјата, па не сакавме да ја издадеме, туку, колку и да ги познаваше човек другите јазици, никогаш не можеше да најде соодветни зборови да ја искаже на други. А се беа обидувале многу, не поради некоја сопствена или не дај Боже општа корист, туку чисто така, само за да им се допаднат на другите.

Кога една тајна, колку и да те притиска, не можеш да ја споделиш со никого, се претвора во клетва. Нашата земја немаше тајна, туку имаше клетва.

За тоа кој ја проколнал и како почнало сè не се знае точно, а не се знае оти и ние, нашинците што си зборувавме на ист јазик и пиевме исто мајчино млеко од дојките на нашата земја – татковина, не можевме да најдеме зборови за да си се објасниме меѓу нас. Па така, таа општа клетва ја носеше и секој посебно како поединечно бреме на своето постоење.
Ако клетвата беше малку подлабока од тоа што беше и го заборавевме името на нашата земја, верувам дека секој за себе ќе ја нарекуваше Недојдија. Не поради некоја магична загадочност, туку скришно, за преку името да испрати порака на секој што копнееше за неа.

Едно февруарско утро, кога снегот ја имаше прегрнато земјата како страстен љубовник што првпат го допира телото на својата сакана, слушнав глас, кој поради мислите во кои бев замаен ми зазвучи како ехо што доаѓаше некаде од далечината.
Подзастанав.

– Вие овде навистина сите сте чудаци – рече некој, ама сè уште не можев да видам од каде доаѓа гласот, што поради нерасонетоста што снегот ја разгалуваше, што поради белината со која ме заслепуваше.

– А кој се обидел да ве убеди дека тоа е невистина? – прашав и подадов рака кон човечко тело што лежеше спружено на земја.

– Заглавен сум овде со автомобилот веќе неколку часа, секаде се јавив, на сите служби, и никој не сакаше да ми помогне, иако, нели, за таа помош се плаќа.

– А што бараше легнат на земја, тогаш?

– Се откажав веќе од барањето помош. Жив човек од никаде цела ноќ не излегуваше. Паднав во агонија, не знаев што да правам и легнав, барем и мене нека ме затрупа.

– А што бараш овде? Од каде доаѓаш и колку време си тука?

– Што барам овде? Мајка ми...

– Тоа е одговорот на секој што ќе заглави овде.

– Ама не, навистина ја барам мајка ми, таа живее овде. Јас сум отселен со татко ми уште додека сум бил бебе, сега се вратив да ја видам. Колку сум овде, па еве, колку што ме имаше натрупано. Стигнав вчера, пред да се стемни, и заглавив...

– И легна да те потрупа снегот? Очигледно е дека корените ти потекнуваат од овде.

Се вратив назад дома со новодојденецот, да се стопли, додека да почнат да работат службите што требаше да му помогнат со неговото возило, ако воопшто почнеа. Немајќи повеќе разговор и двајцата, притиснати од непријатноста, го прашав првото што ми дојде на ум:

– Колку години имаш?

– 28. Ти?

– И јас...

– Сериозно? 28? Би ти дал десетина плус... – се насмеа, олеснувајќи му што непријатноста ја напуштивме со некаков разговор.

– Де јуре, да, 28. Де факто, да, десетина повеќе.

– Ама какво де јуре и де факто со годините, години си се години...

– Години ли се години, аргатски маки големи...

– Денови ли се денови, аргатски маки големи... – ме поправи со очигледна гордост што, еве, си ги знае и почитува корените. – Ама уште не сфатив каква има врска тоа со тоа колку години имаш?

– Кога годините не се важни, деновите се уште помалку важни.

– Но како годините не се важни? Не те сфаќам што зборуваш, можеби поради недоволното познавање на мојот мајчин јазик.

– Ти мајка ти не си ја познаваш, јазикот не е ни толку важен, кога не може да ја искаже маката што ја имаш – му видов на лицето дека го навредив и се засрамив од тоа бидејќи почувствував дека бесот за кој мислев дека сум го надминал ме освојува повторно – како на вратот ѓердани, ниски камења студени, така на плешки денови, легнале та натежнале.

– Зошто да не може јазикот да ја искаже маката? Кажи ми, може ќе можам да ти помогнам. – Го кажа тоа повеќе од заинтригираност, отколку со понудена помош.

– Јазикот може да објасни сè, освен самиот себе.

– Твојата мака е јазикот? Па, гледам дека одлично зборуваш, освен што малку чудно се изразуваш, или јас не те разбирам.

– И јас чудно се изразувам и ти не ме разбираш, ама батали, не е од сега. Каде живее мајка ти, имаш точна адреса?

– Да, според пребарувањето на интернет, треба да биде овде некаде во близина. Да се стоплам уште малку и ќе побарам околу. Ама уште ме чудиш за годините.

– И за чудење се, и јас се чудам, ама не можам да си помогнам.

– Зошто не ми кажеш, ако не е толку интимно?

– Не е интимност тоа што колективно ни се случува.

– А тајна е?

– Не, не е ни тајна. Клетва е.

– Од кого?

– Па, од човекот, само човек може да проколнува.

– Зарем денес некој сè уште верува во клетви?

– Се научивме да веруваме во тоа што го живееме.

– Ама каква врска има тоа со годините?

– Папочна.

– Добро, штом не ти се зборува, нема зборовите да ти ги вадам со ортома.

– Со клешта.

– Како?

– Се вели, со клешта. Штом не ти се зборува, нема да ти ги вадам зборовите со клешта, се вели. Кога си гладен, а немаш храна, дали си ти виновен за тоа што не јадеш? Така и ова, и да ми се зборува, нема зборови за тоа и затоа не сум јас виновен.

– Тогаш нацртај ми, ако не можеш со зборови да објасниш.

– Времето не се црта, најчесто го покажуваат брчките на лицето.

– Јас те прашав за мистеријата околу годините?

– А што се годините ако не еден круг околу времето?

– А ти твоите кругови си престанал да ги броиш?

– Не сум престанал, напротив, обврзан сум.

– Зошто?

– Робија.

– Да не си некој пуштен на услова слободна?

– А зарем не сме сите пуштени на условна слобода?

– Ме губиш во разговорот.

– Не, туку ти давам патокази за сам да стигнеш до целта.

– Ме виде како стигнувам до целта. Кога сум пред неа, легнувам во снегот да ме затрупа.

– Може оти тоа ти било целта, не таа што си си ја зацртал.

– Да ме затрупа?

– Не, да се најде некој да те отрупа.

– И тој некој си ти?

– Не, тоа си самиот ти. Ти ме викна да те отрупам, важен е првиот чекор.

– Тогаш, направи го и ти за тоа што те прашав. Зошто ми кажуваш дека де јуре си 28 години, де факто десетина постар?

– Па, поради годините.

– Што поради годините? Да не се раѓате порано, а подоцна да почнувате да живеете? – рече веќе разбеснето.

– Да – му одговорив смирено.

– Да? Тоа ли е клетвата што не можеш да ја кажеш?

– Не ја кажав јас, ја кажа ти, јас само ја потврдив.

– Си се родил десетина години порано, ама си живеел инкогнито и потоа почнуваш да живееш како да си почнал од почеток. Зошто?

– Ти кажав. Робија.

– Робија за што? Што отплаќаш? Како може да си виновен за нешто уште штом ќе се родиш?

– Не само јас, сите овде.

– Па, нели не можеш да зборуваш за тоа?

– Не зборувам јас, ти ме прашуваш.

– Зошто сите, кому сте му згрешиле толку што ве казнува со таква бесмислена казна?

– Не сме згрешиле ние. Ни згрешил светот што нè оставил да се раѓаме тука. И покрај тоа, ем тој виновен, ем ние отплаќаме казна. Живееме десетина години повеќе, кои никаде не се забележани бидејќи така ја отплаќаме несреќата, служејќи ѝ на земјата што ја полеваме со нашите солзи и ја храниме со нашите мртовци. Се раѓаме десетина години порано од тоа што сме родени, да си ја отплатиме несреќата, за потоа да живееме несреќни, ама барем оддолжени кон животот.

– Како може некој да му е должен на животот?

– Како мислиш, како? Сите сме му должни. Затоа работиме, се будиме, спиеме, јадеме, пиеме, заработуваме, учиме, поради долгот кон животот. Поточно, сите други го правите ова, само ние не. Ние нашиот долг си го отплаќаме со тоа што сме несреќни, затоа се раѓаме дури и порано, бидејќи со несреќата долгот кон животот подолго се отплаќа. Затоа ние не сме обврзани кон ништо, како што сте вие. Затоа никој од влечните служби не ти се јавил да дојде и да те одглави, бидејќи не им е обврска; затоа снегот стои натрупан на улиците, оти никому не му е обврска да го исчисти; затоа еден куп луѓе бараат храна по ѓубришта, оти никому не му е обврска да ги вработи или нахрани; затоа градот се задушува во смрдеа, оти никому не му е обврска да го реши тоа. Сиот долг кон животот го плаќаме со тоа што сме несреќни, уште понесреќни сме што таа клетва не можеме да им ја објасниме на другите. Како што поминува времето, пропаѓаме уште подлабоко во несреќата, а не можеме ниту да побараме помош, не можеме ниту да си ја кажеме маката. Во тоа е клетвата, да нè боли, а да не можеме да кажеме зошто. Уста пуста затворете, да не каже оти боли. Секој што сака своето потомство да го роди тука станува дел од клетвата. Затоа треба да се викаме Недојдија, за никој веќе да не ја пренесува клетвата...

– Ама какви се тие глупости, еве, јас сум роден тука, а не ја носам клетвата...

– Тогаш, зошто си изнесен од тука ако не за да не ја шириш?

– Тоа се бесмислици. Ако веруваш во љубов, ќе ја почувствуваш; ако веруваш во Бога, ќе го почувствуваш; ако веруваш во среќа, ќе ја почувствуваш; ако веруваш во клетва, ќе носиш непотребен товар над себе.

– Никој не нè прашува дали товарот е потребен или непотребен, ни го даваат да го носиме, како овој што ти го дадов јас тебе.

– Ти, човеку, си луд, како и сите овде.

– Не сме луди, само сме несреќни – му кажав, ама не знам дали ме слушна бидејќи веќе беше станат да замине, сè уште несвесен за тежината на бремето што го носеше на себе од десетина години.

Сигурно наскоро ќе посака да го бев оставел да го затрупа снегот.

Слики: Aron Wiesenfeld