Отворање на изложбата „Сјаење” на Јана Куновска

Утре (петок, 1 декември) од 20 часот, во Музејот на Град Скопје ќе биде претставена нова колекција на дела на уметницата Јана Куновска насловена „Сјаење”.

„Станува збор за две серии кои се разликуваат по нивниот технолошки пристап кон дизајнот. Една група изработена со маслени бои на платно. Втората група се дела со комбинирана технологија, каде мотивите се претставени со цртање со јаглен на картонска основа. Некои од
нив имаат обоени детали. На прв поглед е јасно дека уметникот се занимава со понови историски времиња, потпирајќи се на општествените и личните впечатоци од околината. Наизменичен процес на цртање и сликање, каде не недостасува комбинаторика. Подредувајќи ги делата, таа ги истражува можностите на материјалите, моќта на формите, но пред сè, репертоарот на впечатоци. Избраните елементи ја цитираат авторката која го изразува своето искуство.

Наративноста, присутна преку компонентите на секое дело, ја потврдуваат и насловите. Понекогаш наоѓаме вистински луѓе, а понекогаш препознаваме значајни ликови. На сите дела наоѓаме симболични детали кои го драматизираат дејството. Уметникот ја претставува состојбата на цивилизацијата преку серија портретни дела. Иако некои се стилизирани или генерализирани, дејството го нудат нивните движења, позиции и средината во која уметникот ги сместува. Проблематизирањето на реалноста во која живееме заедно со уметникот е видлива во изразите на лицето и гестовите на човечките актери. Кон нив се прикачени мотиви на авиони, пејзажи, застрашувачки суштества или апстрактни позадини, која боја ја одредува атмосферата на секое дело. Сите директно или индиректно го изразуваат уметничкото испрашување кое им е доверено.

Атмосферата што ја наоѓаме при разгледувањето на делата, не воведуваат во прашањата со кои се занимава уметникот. Забележуваме дека сцените и атмосферата се непретенденциозни, но ги доведуваат во прашање меѓучовечките односи. Веднаш сме блиску до размислувањето на авторот, бидејќи и самите сме сведоци на површноста на комуникациите, отуѓеноста на поединците, формалните односи, но и суровиот однос на естаблишментот кон поединецот. Во едно дело, можеме да ја почувствуваме осаменоста на суштествата што ги наоѓаме во танцот сличен на движењата на играта криенка.

Лицето на сцената е само, во недефинирана инфекција, со врзани очи, бара друго лице. Со ограничен вид, таа мора да погоди кого допрела со допир, мирис, детаљ што допира или некој интуитивен начин. Меѓутоа, на сликата не гледаме други актери, туку самата личност во движењето кон истражување со сите сетила освен видот. Вториот лик од овој вид диптих е помлад човек, очигледно млад човек, кој не покажува никакво движење или активност на работа. Сцената е сведена на неговиот изглед, исто така оптоварен со осаменост, можеби дури и неприфаќање на околината, социјално отуѓување. Чувствувајќи ја енергијата на времето, има примеси и на протест со кои се претставени хероите на сегашноста.

Ја забележуваме самата авторка претставена со сцени со автопортрет. Во еден момент ја наоѓаме во позиција на релаксација која ја вознемируваат авионите во околината, ретровизорот што ја претвора ситуацијата во реалност, но и несаканите јазици кои нудат персонификација на стремежот за добро-битие и независност, и поставени помодоро кристали и метали: дијаманти, брилијанти, рубини, злато. Оваа дисонанца на искуство и наметнати идеи за вредности авторката симболично ја претставува со откажување од фасцинацијата со измислените вредности и концентрацијата на пејсажот. За жал, елегијата на провинцијата ја нарушува (воен) авион кој авторот го снима од далечина, само како одраз во чашите.

Сите наведени ситуации кои се понудени или со кои нè поврзуваат овие дела, ја илустрираат неизвесното на реалноста на актуелниот простор и време. Некои ликови будат сеќавања за нашите сопствени тешкотии во созревањето, влезот во животот на возрасните каде што созревањето не е пречекано со благост и поддршка, туку со профитерската доктрина за успех по секоја цена, без оглед на напорот и колатералните жртви. Како единствен став се наметнува прокламираниот идеал за успех, победа над другите учесници во животот без разлика на бескрупулозноста и туѓите страдања. Сепак, уметникот ја промовира свеста преку пасивноста на прикажаните актери. Се чини дека овие суштества, секогаш пред смислено разработена позадина, решаваат да застанат за момент и храбро да им пркосат на конвенциите.

Веројатно некое време ќе бидат испровоцирани, фрустрирани, отфрлени. Меѓутоа, како што ни кажува искуството, по некое време, ако истраат на својот став, без хистерична амбиција, успеваат да си го најдат своето место во сегашната, денес очигледно хистерична средина. Исто така, не може, а да не бидеме импресионирани од сцената на Малиот принц, кого уметникот го става во позиција на палестинско, српско, момче од Мостар, Книн, Сребреница, Косовец, Кинез, Украинец, Русин, момче од Иран или Сириец. Во време на прогон, агресија, бомбардирања, немање свест освен инстинктивниот страв од настани предизвикани од бескрупулозната алчност на перфидното наметнување на англо-американската доминација по секоја цена, дури и со уништување на цивилизацијата со агенда за разредување на човечката раса.

Овие дела нè предупредуваат дека животот драматично се менува под влијание на медиумските системи, така што општествените конвенции повеќе не можат да се објаснуваат врз основа на традиционалните општествени норми. Ние веќе не и веруваме на науката. Таа е алатка за напредок, но не ги реши проблемите, како што се очекуваше од неа. Премногу често науката служи како изговор за доминација, манипулација и репресија.

Науката се користи за целите на моќниците затоа што ги легитимира нивните одлуки и постапки. Затоа што ниту капиталот, ниту политиката, ниту институционализираната религија не се од интерес за една личност. Поединецот е ирелевантен. Важно е стадото со кое се манипулира. Херојството му се припишува на оној што ќе направи нешто во корист на тој интерес наметнат од илузијата. Илузијата не е ефикасна само кога целосно мами, туку и кога го принудува човекот да се однесува како што таа налага, иако знае дека тоа е илузија.

Илузијата тогаш е поефикасна бидејќи фактите се прикриени, па затоа е потребен напор да се разбере дека на земјата има гладни, болни, различни луѓе. Постигнатиот страв или рамнодушност и самоцензура ја одразуваат истата цел: да се одвои надворешниот свет од она ниво на свест каде што сознанијата се поврзани со последици.
Човечките ликови, несигурни и добронамерни, се онирски жители на овој амбиент. Таму наоѓаме чудење, преиспитување на безбедноста, размислување.

Извршителите на овие активности не се идеализирани суштества, туку нашите соседи, пријатели и познаници. Анализирајќи ги ситуациите, сфаќаме дека пред нас се шират мали светови на личниот живот. Се изразува одреден степен на емпатија со посочените ликови во сцена за соочување. Уметникот последователно ги обликувал човечките услови преку претставување на рефлексии на личности и ситуации во личната перцепција. Нејзините ликови сместени во чудни простори, на границата меѓу реалноста и алегоријата, можат да нѐ изненадат, да не расположат, да не замислат. Затоа што ова не е само изложба на портрети/фигури на одредени луѓе. Уметницата нуди колекција на состојби” – пишува за изложбата на Јана Куновска, хрватскиот ликовен уметник Еуген Борковски.