Поезијата и поп музиката

Очигледна е тесната поврзаност на поезијата и поп музиката. Обете како главни средства ги користат ритамот, римата и хармонијата;

поезијата може да се надополни со јазичкото значење, конотацијата и различните традиционални фигури, а музиката, барем теориски, со хармонија, контрапунктот и техниките на оркестрација.

Обете се историски поврзани во англискиот јазик. Англосаксонската епска поезија била читана или пеена во придружба на харфа; глаголот кој за таквата изведба се користи во Беовулф, во епизодата за Фин, е singan, да пееш, а именката е gyd, песна. Главниот извор на лирската традиција во англиската поезија се трубадурските песни.

Оддалеченоста , меѓу gleomannes gyd во Беовулф или Летото пристигна (Sumer is Icumen In) и песните на Леонард Коен или Боб Дилан може да се чини голема, но тоа повеќе се однесува на протокот на времето отколку на естетиката. Лирската песна како книжевно дело и стиховите на поп песните се, во суштина, исто нешто: поезија. Без разлика ако насловот на делото е „Gerontion“, „You Ain't Nothin' But a Hound Dog“или „It's All Over Now, Baby Blue“, нашите критериуми за оценување на овие дела мораат да бидат исти.

Најважниот предуслов за создавање на значајни стихови во популарната музика е поетот да и’ е верен на својата лична визија или визијата на песната која ја пишува. Тука е потребна сета вештина и умешност која обично е потребна за пишувањето поезија, бидејќи тоа се единствените средства со чија помош поетот може да го зачува интегритетот на својата визија. Без разлика дали станува збор за пишување на хит парада или помалку познато списание, поетот не смее, поради недостаток на умешност или лажната муза на популарноста, богатство или позитивните оценки на критиката, да ја напушти сопствената визија или визијата на својата песна – за да напише нешто веќе видено или тривијално. Историски гледано, писателите и пејачите на стихови од популарните песни често биле неспособни да создадат сопствена визија, мешајќи ги оригиналноста и моралните мерила со сервилното угодување на популарниот вкус.

Боб Дилан и Леонард Коен симболизираат два сосем одвоени правци во настојувањето да се врати значењето и интегритетот на визијата во популарната музика. Боб Дилан од самоуко дете препуштено самото на себе си, свесно вложувајќи голем труд, стана професионален музичар и кантавтор. Во тој процес, тој случајно стана и добар поет, бидејќи интуитивно сфатил дека добрите песни треба да содржат квалитетна лирска поезија. Леонард Коен е универзитетски образован поет во формална смисла, кој се движел во спротивен правец, со своето неодамнешно откритие дека добрата лирска поезија може да биде подеднакво добра и кога ќе се отпее. Дилан во поезијата внесува спонтаност на ритамот и богатство на сликите кои долго ја красеа американската фолк музика, како, на пример, музиката на Хади Ледбетер (Huddie Ledbetter) или идолот на Боб Дилан, Вуди Гатри (Woodie Guthrie). Коен популарната музика ја збогатува со стручната прецизност на јазикот и својата оседнатост со формата.

Како лиричари, обајцата високо ги надминуваат Карл Ли Перкинс, Ричард Вајтинг, Ирвинг Берлин и Џорџ Гершвин. Обајцата пишуваат за своите индивидуални искуства, идеи, слики, со речник кој го проектира сопственото сопство и неговите околности. Во делото на Боб Дилан, оригиналната имагинација и интезивно личната визија веднаш стануваат очигледни.

I saw a new born baby with wild wolves all around it,
I saw a highway of diamonds with nobody on it,
I saw a black branch with blood that kept drippin',
I saw a roomful of men with their hammers a-bleedin',
I saw a white ladder all covered with water,
I saw ten thousand talkers whose tongues were all broken,
I saw guns and sharp swords in the hands of young children,
And it's a hard, and it's a hard, it's a hard, it's a hard,
And it's a hard rain's a gonna fall.

Ритмичката наивност на овие стихови речиси целосно се губи пред богатството слики. Ставот на Дилан е став на визионер, пророк. Неговите слики доаѓаат од нашето општество, но видени од неговите очи, а не на начин кој ова општество би сакало да биде сфатено.

Има многу интересни елементи во визијата на Боб Дилан: неговата свест за страдањата и доблестите на отфрлените, неговото чувство за неправдите на современото општество во САД, неговата омраза кон војната, неговата лична потреба за независнот од материјалистичката култура, како и неговото претчувство на апокалипсата. Всушност, визијата на Дилан е апокалиптичка; тој секогаш повторно зборува за злобниот свет кој наскоро ќе биде казнет и укинат, тогаш кога „бродот ќе пристигне“.

Светот на Дилан е свет во кој невработениот Холис Браун, неговата жена и петте деца, пред очите на своите земјаци, и’ се препуштени на смртта од глад во валканата колиба и на „валканиот дожд“ (The Ballad of Hollis Brown), во кој борците за човекови права се убивани (Oxford Town), во кој затворениците се малтретирани од садистичките чувари (The Walls of Red Wing). Тоа е свет на огорчени иселеници (I Pity the Poor Immigrant), експлоатирани потстанари (Dear Landlord), површни и алчни жени (Sad-Eyed Lady of the Lowlands).

Тоа е свет во кој белите Американци систематски уништуваат цели индијански племиња, во кој секоја од завојуваните страни смета дека бог е на нејзина страна (With God on Our Side), во кој „господарите на војната“ се кријат во своите вили, „додека крвта на младите луѓе/истекува од нивните тела/закопани во кал“(Masters of War). Америка за Дилан е земја која ужива во глетката на боксери што се убиваат (Who Killed Davey Moore), земја во која судијата може да принуди девојка на секс со лажното ветување дека ќе го спаси татко и’ од бесење (Seven Curses); земја во која сиромашните белци се подучувани од богатите белци да ги мразат црнците (Only a Pawn in their Game); земја во која рудниците и фабриките се затвораат без никаква грижа за доброто на работниците (North Country Blues). Дилан смета Америка е апсурдно, надреално место за младите луѓе:

Ah get born, keep warm
Short pants, romance, learn to dance
get dressed, get blessed
try to be a success
Please her, please him, buy gifts
Don't steal, don't lift,
Twenty years of schoolin'
And they put you on the day shift
Look out kid, they keep it all hid
Better jump down a manhole
Light yourself a candle, don't wear sandals
Try to avoid scandals
Don't wanna be a bum
You better chew gum.
Subterranean Homesick Blues

Самиот Дилан не сака да угоди никому. Тој е против посесивноста и доминацијата над човечките суштества кои ги спроведува Америка со помош на својата надворешна политика, против расната дискриминација, боксерските синдикати и малтретирањето на работниците. Заклучно со последниот албум Nashville Skyline тој е против посесивноста и доминацијата во љубовта. Во „Don't Think Twice it's All Right“ поетот ја напушта жената бидејќи таа бара премногу: „И’ го дадов сцоето срце, но таа ја сакаше мојата душа“. Во „It Ain't Me Babe“ поетот запознава девојка која сака „некој што ќе умре“ за неа, „и уште повеќе од тоа“. Нему таквите барања му звучат неразумно. Дилан ги изразува сопствените идеи за идеалниот однос меѓу луѓето во својата песна „All I Really Want to Do“. Тие идеи не се однесуваат само на односите меѓу мажите и жените туку и во општа смисла се однесуваат и на односите меѓу работниците и работодавците, граѓаните и полицајците, студентите и професорите.

I ain't lookin, to compete with you,
Beat or cheat or mistreat you,
Simplify you, classify you,
Deny, defy, or crucify you.
All I really want to do
Is Baby, be friends with you.

Дилан посакува уништување на нехуманото, компетитивно, експлоататорско, класификаторско и затворено општество. Но неговата визија е апокалиптична и тој не гледа организирана револуција, туку само спонтан бунт кој настанува речиси како божествен чин. Современото општество, неговите институции и вредности не ја вреднуваат нашата критика; нив треба да ги отфрлиме и напуштиме. Но човековите средства за бегство се ограничени: некој ќе ги убие своите изгладнети жена и деца, па ќе изврши самоубиство, како Холис Браун, така што „некаде во далечината/се раѓаат нови седум луѓе“ (Ballad of Hollis Brown). Може да се следи и „Господин тамбураш“, па со помош на марихуана, ЛСД или тешки наркотици „да играме под дијамантското небо“ (Mr. Tambourine Man).

Суштинска промена може да донесе само сеопфатен настан. Песната „The Times They Are A-Changin’“ содржи навестување на таа надоаѓачка катастрофа.

The line is drawn
The curse is cast
The slow one now will
Later be fast.
As the present now
Will later be past
The order is rapidly fadin'
And the first one now
Will later be last
For the times they are a-changin'.

Дилан јасно сугерира на христијанската апокалипса, со нејзиното вообичаено воздигнување на кротките и пропаста на моќните. Песните како „It's All Over Now, Baby Blue“ или „A Hard Rain's A Gonna Fall“ прикажуваат надреална збрка и скоро доаѓање на судниот ден. Во последната сцена на Седмиот печат на Бергман луѓето се меткаат наоколу во потрага по спас: „The Saints are coming through/ And It's all over now, Baby Blue“. Во „I Dreamed I Saw St. Augustine“ самиот блажен светец слегува на земјата за да им понуди живот на луѓето после уништувањето. Во следните четири песни визијата на Дилан за сеопшта апокалипса е непосредно присутна. Во „Chimes of Freedom“ Дилан опишува една возбудлива сцена:

Thru the mad mystic hammering of the wild ripping hail
The sky cracked its poems in naked wonder
That the clanging of the church bells blew far into the breeze
Leaving only the bells of lightning and its thunder
Striking for the gentle, striking for the kind,
Striking for the guardians and protectors of the mind
An' the unpawned painter behind beyond his rightful time
An' we gazed upon the chimes of freedom flashing.

Во „Lay Down Your Weary Tune“ тој известува:

Struck by sounds before the sun,
I knew the night had gone,
The morning breeze like a bugle blew
Against the drums of dawn.
The ocean wild like an organ played
The seaweed's wove its strands,
The crashin waves like cymbals clashed
Against the rocks and sands.
I stood unwound beneath the skies
And clouds unbound by laws,
The cryin' rain like a trumpet sang
And asked for no applause.

Во „The Gates of Eden“ Дилан развива јасна дихотомија меѓу она што е можно на земјата и во вечноста. Бесмислената врева, сопствеништвото, роднинските врски, времето, метафизиката, правото, науката, сонот за земскиот рај – сето тоа, вели Дилан, може да постои само вон капиите на Рајската градина.

With a time rusted compass blade
Aladdin and his lamp
Sits with Utopian hermit monks
Sidesaddle on the Golden Calf
And on their promises of paradise
You will not hear a laugh
All except inside The Gates of Eden.

А еден ден, откако ќе наврне силниот дожд, можеби – Дилан свесно ги остава нејасни сите физички околности на катаклизмичкото уништување на нашето општество – кога тешкиот радиоактивен дожд ќе падне по атомската војна, кога навистина ќе биде готово, Рајските порти ќе се отворат и ќе дојде часот, „оној час која ќе пристигне бродот“.

O the time will come
When the winds will stop
And the breeze will cease to be breathin'
Like the stillness in the wind
When the hurricane begins
The hour when the ship comes in.
O the sea will split
And the ship will hit
And the shoreline sands will be shaking
Then the tide will sound
and the wind will pound
And the morning will be breaking.
When the Ship Comes In

Продолжува...

Извор: Alphabet No. 17, 1969