Роман на годината - извадоци од пристигнатите романи (1)

Фотографија: Александрос Стаматиу

На конкурсот за наградата „Роман на годината“ за 2017 година пристигнаа 27 романи, соопштуваат од Фондацијата за унапредување и промоција на културните вредности „Славко Јаневски“. Жири комисијата, во состав Давор Стојановски (претседател и минатогодишен лауреат на оваа награда), Ристо Лазаров, Анета Дучевска, Иван Додовски и Катерина Богоева (претставник на Фондацијата), има должност да ја донесе одлуката до 15 март годинава. Наградата „Роман на годината“ се состои од плакета и паричен износ од 150.000 денари. Според правилникот за доделување на наградата, таа мора да се додели и неделива.

Инаку, иако оваа награда се доделува по 19-ти пат, годинава за првпат ја доделува Фондацијата „Славко Јаневски“. Оваа награда, имено, ја доделуваше „Утрински весник“ сѐ до минатата година, кога весникот запре со своето излегување, а Фондацијата ја презеде одговорноста да ја продолжи традицијата на доделување на оваа престижна награда.

Досегашни добитници на наградата:

- Роман на годината за 2016 Давор Стојановски, „Собирачи на пепел“ („Или-Или“)

- Роман на годината за 2015 Петар Андоновски, „Телото во кое треба да се живее“ („Или-Или“)

- Роман на годината за 2014 Луан Старова, „Балканвавилонци“. (МАНУ)

- Роман на годината за 2013 Владимир Плавевски, „Јадица“ („Силсонс“)

- Роман на годината за 2012 Митко Маџунков, „Птиците од ланските гнезда“ („Три“)

- Роман на годината за 2011 Снежана Младеновска- Анѓелков, „Единаесет жени“ („Или-Или“)

- Роман на годината за 2010 Душко Родев, „Човекот што ги сакаше калинките“ („Македонска реч“)

- Роман на годината за 2009 Томислав Османли, „Дваесет и првиот“ („Блесок“)

- Роман на годината за 2008 Јагода Михајловска, „Индиго Бомбај“ („Три“)

- Роман на годината за 2007 Блаже Миневски, „Нишан“ („Макавеј“)

- Роман на годината за 2006 Кица Колбе, „Снегот во Казабланка“ („Три“)

- Роман на годината за 2005 Пајо Авировиќ, „Џахиз и истребувачите на кучиња“ („Детска радост“)

- Роман на годината за 2004 Оливера Николова, „Куклите на Росица“ („Култура“)

- Роман на годината за 2003 Милован Стефановски, „Изгубен жегол“ („Сигмапрес“)

- Роман на годината за 2002 Гоце Смилевски, „Разговор со Спиноза“ („Дијалог“)

- Роман на годината за 2001 Димитар Башевски, „Бунар“ („Слово“)

- Роман на годината за 2000 Венко Андоновски, „Папокот на светот“ („Три“)

- Роман на годината за 1999 Слободан Мицковиќ, „Куќата на Мазарена“ (самиздат)

Во продолжение, објавуваме извадоци од романите „Крадец на воздишки“ (Манускрипт) од Александар Алексов и „Некои бладања од војната“ (Култура) на Митко Апостолов.

Александар Алексов, Крадец на воздишки

Полека станувам потпирајќи се на креветот, а потоа на ѕидот се исправувам на нозе. Болката во ребрата станува сѐ посилна. Ја тргам завесата, а пред мене се појавува прекрасна глетка на Скопје, кое распослано во котлината е како на дофат на дланка.
-Што правам јас во Скопје кога сум од Битола, а ноќва бев во Галичник? Единствено на што се сеќавам е дека возев кон Битола на мојот мотор, на друго не можам да се присетам.
Ги затворам очите како да не му верувам на видот, а потоа пак ги отворам како да сакам да видам некоја друга глетка, со некое друго место. Да. Ова е Скопје, го знам од студентските денови. Добро ја знам оваа елитна населба, Водно, го гледам покривот од клиничката болница во одделот за психијатрија каде поминав една година на специјализација. Ја отворам балконската врата, а пред мене се појавува широк балкон со поглед кон Скопје и надворешни железни скали. Мал двор, хортикултурно уреден со зеленило, цвеќиња и украсни грмушести растенија. На вештачката трева исправено стои срната што сакав да ја убијам претходното утро во подножјето на Бистра. Ногата ѝ е ставена во гипс. Што ли бара и таа овде?
Полека чекорам по скалите, а со секој од, болката ми се зголемува во горниот дел од телото. Скалите се стрмни, направени од некое дебело железо, тапиот звук од нив го одбројуваат секој мој чекор. Лаежот од кучиња не престанува, како да се затворени во некои кафези, па вијат да излезат на слобода. Малиот зелен двор е ограден со висока, камена ограда, соѕидана со делкан украсен камен и ковано железо. Се свртувам лево и десно, догледувам една стара, дрвена бела врата, влегувам внатре. Мирис на лекови, оној стандарден мирис кој го има по балканските болници. Бели плочки излепени до пола, зачадени ѕидови, по кои има закачено по некоја слика од анатомија на куче и птица. Тоа е некој ходник со валкан под, по кој има траги од црвена, пресна крв. Една бела, дрвена врата, затворена, десно од мене, централно од мене, друга, на која пишува забранет влез за невработени, а од лево две сини врати. Зад овие врати ко да се затворени кучиња кои испуштаат болни звуци. Првото нешто кое ми паѓа на памет е дека ова е касапница или пак некоја лабораторија каде животните ги користат како експерименти.
Вратата десно од мене се отвора. Се појавува некое девојче, осумнаесет-деветнаесет години, со кратка црна коса, со пирс на носот и тетоважа со ружа, пиштол и кралска круна на вратот. Облечена во бел мантил и црни чизми, изгледа како Мохиканец.
Ме погледнува строго, зачудено ѝ одмавнувам со главата да ја поздравам. Стои така како марионета, го гледа моето полуголо тело. Не успеав да си го најдам горниот дел од облеката. Ми се насмевнува, онака подмолно како да сум најголемата будала на светот. Стои без да изговори ни збор.
Се отвора централно врата од мене, се појавува девојката со бушавите, диви кафеави коси. Девојката која ми ја грабна срната од раце.
Полудувам ли? Што бара таа овде? Си ветивме во таа војна со зборови дека никогаш повеќе во животот нема ниту да се сретнеме ниту да си ги видиме очите.
Зборува на телефон, брза со зборовите, бесно и гневно нешто се расправа со повишен тон, некому му се заканува. Како да израснала во дивината по планините.
-Андреја!, -грмнува по малото девојче спуштајќи го телефонот и ставајќи го набрзина во задниот џеб.
Девојчето со кратки коси се сепнува низ проѕирен поглед полн со љубов, ја погледнува, а таа нешто запишува на некој мал бележник во розова боја и го подава листот кој го оддели од бележникот.
-Оди на оваа адреса драга. Имаа некое куче удрено од кола и донеси го што побргу, нека дојде со тебе Вики. Андреја ти не смееш да возиш мила, Вики нека вози.
-Имаме итна операција, зарем заборави Аника, кој ќе ти асистира, - ѝ се обраќа со загрижен тон.
-И ова е исто така итно, затоа мораме да се организираме мила, вие одете... Тој ќе ми помогне и онака е бескорисен кретен, - и вели со некој смирен тон вперувајќи го прстот кон мене. Девојчето се насмевнуваа со некоја мала насмевка и ми го поддава нејзиниот мантил.

Митко Апостолов, Некои бладања од војната

Не може да се каже дека ја сретнав Мартина, или дека ја запознав Мартина. Не може ниту да се рече дека истата таа среќа се случи во некое време, или пак во некој простор. Најдобро што можам да кажам дека Мартина отсекогаш постоела во моето постоење и во моето време, во оној тесен простор помеѓу вистината и лагата, каде што растргнато се чуваат тајните. Така, Мартина почнува да постои заедно со почетокот на мојата прва мисла, и да расте во мене со моето растење и љубовта меѓу нас беше непосредна и неизбежна. Некои тоа го нарекуваат судбина, но судбината е само сума на избори кои не зависат од нашиот круг на одлуки, а јас и Мартина сами го одбравме овој свет од коцки, живот и сказалки што треперат на ѕидот изграден од нив.

* * *

Често луѓето паѓаат во светот на љубов од нестрпливост која пак е последица на долго чекање, но таму луѓето грешат. Од моментот кога ја спознав Мартина во мене знаев дека времето што луѓето го трошат во чекање е секогаш време потрошено залудно и затоа ви велам; никогаш не е предоцна да кажеш дека е прерано, зашто спознанието доаѓа секогаш навреме, и спротивно на грешката што се прави, љубовта не треба да се мери со истото скалило за време, зошто она што не се раѓа не може ниту да умре. Обично се вели, се раѓа љубов, но сметам дека е поправилно да се рече, дека љубовта се пронаоѓа. Ќе ги оставам овие зборови за помалку среќните од мене, кои можеби ќе ви дадат некоја утеха, односно на некои одредена тага, зошто исто толку знам дека постои одреден број на луѓе на кои им припаѓаат поголеми или помали работи од љубовта.

* * *

Ќе напишам дека љубовта меѓу нас е на точно половина пат од совршеноста. Обично на работите што се совршени не можат да доживеат следна промена им претстои крај, како на пример завршена статуа или некоја друга уметничка творба; чија вистина се состои од чувствата и емоциите на авторот, и кои никогаш нема комплетно да ги спознаеме. Бидејќи нашата љубов никогаш не почна, туку отсекогаш постоеше токму затоа никогаш нема да заврши, туку секогаш ќе лебди на половина пат од почетокот до совршеноста, во спознанието за припадност меѓу мене и неа, и во спознанието за различноста. Во спознанието пронајдено во нашето време и надвор од просторот.

* * *

Го дишам есенскиот воздух и едновремено го менувам со нејзините издивнувања. Животот постои.

* * *

Ако засакаш нешто што не знаеш како да го имаш дали ќе се загубиш? Додека ветерот е надвор и ги растура птиците, стојам сам со студено ќебе во темницата, бесен или можеби повеќе – очаен или несигурен во себеси. Грлото ми е уште стегнато и маглата не замина од очите. Се надевам дека може да се заборави она што си го направив, а ќе се запише она што сакав да ми го направи, но крајот сакав да дојде. Крајот дојде. Не сакам да спијам. Градот не е далеку, но нешто неизмерно ме кочи овде во баракава и ме тера да останам. Саботава е празна. Тишина што притиска. Не можам да заспијам. Надвор маглата и ветерот уште си играат со ѕвездите криејќи ги од мојот сон кој не доаѓа или не допира до мене заради нив, или некоја клетва наследив од многуте што ги имаше Таа или Таа ми фрли клопче додека спиев со неа. Клетва, вештерка. Таа рече, да расчистиме, што значи тоа? Доволно стискам со забите и знам да го врзам јазикот. Утре е недела. Ноќ. Не им кажувајте на птиците за вашите тажни приказни. Тие така умираат. Пајаците од друга страна, се супер соговорници.