Роман на годината - извадоци од пристигнатите романи (7)

Оливера Николова, Пешаци по црни полиња (Матица македонска)

Твоето копнежливо чувство можеше да го разбере само Столе. Или некој што имал детство како твоето и кој заспивал навечер со сличната молба до Бога за мајката што постои некаде. Можеби и Симон, но Симон веќе изгоре, ти самиот беше сведок на тоа. Симон би ти советувал да не се занесуваш, зашто таквиот копнеж само го усложнува животот, а твојот живот и без тоа е на крај. Колку години би требала да има сега твојата сопствена мајка? Зарем не беше можно таа да ги има годините на Лила? Ако го родила своето дете во најраната младост, што, секако, била неодложната причина и да го напушти. Зарем не беше можно таа во залезот на годините да ја почуствувала онаа остра болка што ништо не ја запира, болката на промашеност на животот, непростлива излишност на постоењето, грешката што не се поправа? Зарем не беше можно, со последните сили да се кренала во потрага на својата изгубена смисла, и да дошла токму тука, каде што е тој? Детето со патерица најсилно зборуваше за нејзиниот мајчински порив, тоа и Симон го рече. Жена, што и на крајот од силите се чувствува првенствено како мајка.

Да, Столе ќе те разбереше, но сепак не потполно. Зашто Столе сепак еднаш ја виде својата мајка, кога го повикаа за некакво бедно наследство. И веднаш ја презре.Таа се беше омажила за човек што не го сакал нејзиното копиле и се покажа дека тоа нејзе ја мачело цел живот. Го повика Столе, му плачеше на коленици. Но тој ја оттурна и оттогаш не се согласуваше со тебе дека е толку битно да дознаеш кој те родил. Всушност, од каков тунел си излегол. Па, денес децата се прават и во епрувета!, се подбиваше. Важно е кој те сакал, и кој те научил да сакаш. Тој и сега, само ќе се подбиваше со тебе, ако дознаеше какви мисли ти паднале на ум.

Со скопската магла, што те пречека, ти се справи некако, можеби и лукаво, ама како да постапеше со вознемиреноста? Бескрајните полиња на шахот во кој несвесно зјапаше, пред твојот поглед ја умножуваа и ја умножуваа, сѐ до бескрајот. Легна в кревет и сѐ така сакаше да ја избегнеш, лежејќи. А маглиштето беше такво, небаре женската омраза на Калина го ткае: на пластови, на бали. Градот се изгуби, неговите врвови заличеа на напуштени лаѓи, насукани и безнадежни. Густа како шербет, смрдлива како катран, напоена со киселини, со гасови и валми влага, до прозорчето над седмиот кат маглата ти долазуваше со лепливи прсти, прсти на вештерка. Целата таа недела, додека беше болен, ти речиси физички се плашеше од неа: да не те поклопи, да не те поземе. На штрек беше како никогаш. Запален од температурата. Напнат. Уплашен да не се појави Калина. Уплашен да не имаш право во врска со жената на фармата. Уплашен да не згрешиш во она што сѐ посигурно планираше да го преземеш.

Цело време јасно се прашуваше што ли прави просјачката Лила во тие денови. Каде ли е? Што јаде, дали воопшто може да стаса до фармата. Ја замисли во маглата, како се губи низ улиците и како детето со патерица ѝ го покажува тротоарот. Ја замисли како офка, како моли за помош и како плаче. Се праша дали некогаш ќе ја сретнеш негде, во пасажите на Трговскиот центар или на оној мост, под кој просјаците спијат во картонски кутии. И дали тогаш ќе се засрамите и двајцата, штом ти ќе се фатиш за паричката во џебот. Кога ќе настапи моментот, оној вистинскиот момент, кога и таа можеби ќе ти открие која е?

Твојата стратегија имаше и влезови, и излези: како во твојот шах. Не смееше да одиш направо, како лудак, пред да ги осмислиш понатамошните потези. Кој беше ти, заправо, на шаховските полиња? Црн пешак? Бел пешак? Која кралица требаше да ја сочуваш? Кој крал да го жртвуваш?

Кон крајот на неделата, кога температурата малку ти попушти, а малечкиот Филип од петтиот кат ти донесе јогурт и леб од блискиот маркет, ти ненадејно се реши да му се довериш на детето. Како би постапило тоа ако сака да навлезе во тајната на некој непознат. Детската невиност, која ти одамна ја беше изгубил, одеднаш го имаше лечебното решение, посилно од шаховските потези.

„О, чичко Илија“, воздивна детето, гордо на својата вештина, „јас постапувам како што ме учат мама и тато. Погледнувам в очи на непознатиот... Поставувам прашања... едно по едно, малку по малку... и веќе знам кој е човекот што дотогаш ми бил непознат“.

Ирена Павлова де Одорико, Емигрантка, (Феникс)

Постојат разни видови миграција. Мојата е една од оние поелегантните. Како коитус кој едноставно мора да се случи. Изведена со чисти, бели ракавици. Бев речиси шашардисана кога НЕГОВАТА МАЈКА ги навлече во НЕЈЗИНАТА КУЈНА после еден долг разговор кој повеќе личеше на распит за мојот живот. Простете за оваа дигресија, но тој настан ми остави толку длабок впечаток, заедно со неизвесноста на мотивите зошто ги навлекуваше ракавиците пред лавабото, попрецизно дури и од најбрилијантниот хирург. Се смилостиви заради бледилото на моето лице, и само шеговито одмавна со едната ракавица велејќи ми... „Јас вака ги мијам чиниите. Заради поефикасно елиминирање на бактериите, знаеш...“
„Не прават кај ТЕБЕ вака домаќинките?“
Искрено, не знаев што да ѝ одговорам.
Веројатано ТАКА ПРАВАТ некои, но секако не вака импресивно.
Значи, покрај тоа што имав пасош и знаменце, сега мораше да навлекувам и ракавици. Вистинска салонска емигрантка!
И овојпат, во оваа земја, ништо не беше сменето за мене.
Доручек во 7.30.
Ручек точно напладне.
Вечера во 19.30.
Можеби Дивиот Запад немаше да биде таков, да ја имаа оваа навика. А можеби и ДИВИТЕ токму заради овој беспрекорен ред во исхраната, мигрирале од сопствените семејни маси.
Го положив знамето и пасошот на место посебно резервирано за документи од извесна важност исто како што се случи со Аличе, оној ден кога ја донесовме од болницата.
Беше сместена на местото резервирано за неа. Никако и никаде поинаку.
Морам да признам. Тоа малку ме нервираше. Ама, не беше допуштено да ме нервира МНОГУ.
А и сè уште беше издржливо. Нервниот систем се одликуваше со еден завидлив автокоректив.
И така ден за ден. Не бев навикната на ИСТОСТ. На методичност. На она тивко селектирачко совршенство со кое секој оној што не сакаше или не умееше да се вклопи, беше осуден на едвај видлива елиминација. Но корозивно упорна.
„Ја расипаа оваа земја. Немаме доволно ресурси за НАШИТЕ луѓе, камоли за НИВ“ ­ студено цедеше зборови од устата НЕГОВАТА МАЈКА.
„Maledetti extracomunitari.“
Се прашував што може да расипе еден странец чиј живот е веќе на крстопат.
Пред опасна бездна. Не виделе такво дно. Заустував... ама... ама... ама...
Не слушаа ушите на староседелците.
„Maledetti slavi.“
Сакав инстантно да се поврзам со Св. Наум во еден таков миг и да го прашам зошто славјаните се проклети.
Никогаш НЕМУ не му кажале МОИТЕ дека Цезар е проклет.
Аве... Аве Марија... Ave Cezare... Дај ми разум да издржам додека сфаќам дека не знаат што говорат.
Понекогаш чувствував директен удар токму во plexus solaris. Од домаќини што ѝ припаѓаа на перо­лесна категорија.
Нема назад.
La donna e mobile
Remember_
Сите славни предци ги довикував во своја одбрана.
Александар
Аристотел
Клеопатра
Лидија христијaнката
Исусе
Папата те надминува
Еднаш сонував дека ја кречам Систинската капела во бело... И ги снемува сите фрески. За да може лицето полесно да ти се замисли. Но потоа се појавија некакви црковни полицајци и ме втераа во некаква просторија со справи за мачење.
Каква е разликата од твоето распетие и оваа салонско­мигрантска непослушност?
Уфф... Се препотив.
Сепак беше само сон.
Засега.
Коските ме болат. Редовно. Уредно фрчи комбето од Брза помош.
­ Како се викате? ­ ме прашува сестрата.
­ Павлова.
­ Павло’ва?
­ Не. Па’влова, ѝ велам
Не умее да изговори.
Конечно, ѝ звучи познато.
­ Еееј. Како тортата Павлова. Еднаш пробав да ја направам. Многу „нежна торта“ ­ ми вели. Брзо се крши.
Заборавив зошто се најдов во Брзата помош. Заборави и таа.
­ Од кое место сте?
­ Македонија ­ суво проговарам.
­ Ааааа... Мачедониа.
­ Знаете за овошната салата?
­ Не ­ возвраќам веќе незаинтересирано.
­ Ааааа, никогаш не грешам во нејзината подготовка ми вели сестрата.
И ме остава со замислата на овошната салата Мачедониа, со сликата за кршливата Павлова.